In toga, met altviool of ‘gewoon’ met spandoek: deze UvA'ers blokkeren dit weekend de A12
Ook UvA’ers staan zaterdag 9 september op de A12 in Den Haag te protesteren voor de afschaffing van fossiele subsidies van de overheid. Wat drijft hen? ‘Democratie gaat niet alleen over de verkiezingen, maar ook over dit soort momenten.’
Aankomende zaterdag speelt Elly Morriën, universitair docent bij de bachelor Future Planet Studies altviool in de tunnelbak van de A12. Samen met XR Musicians – professionele muzikanten en ervaren amateurs aangesloten bij de actiegroep Extinction Rebellion (XR) – speelt ze het Dies Irea uit het requiem van Mozart om de fossiele subsidies af te schaffen.
Morriën doet onderzoek naar bodemkoolstof en worstelt dagelijks met de vraag hoe en hoeveel koolstofdioxide we weer in de aarde terug kunnen stoppen via planten en microben. Met innovatieve oplossingen alleen gaat dat niet lukken. ‘Daarom moeten we zo snel mogelijk stoppen met fossiele brandstoffen,’ vertelt Morriën aan de telefoon. ‘Ik kan mijn persoon daarin niet loskoppelen van de wetenschap. Daarom vind ik dat ik me ook als wetenschapper moet uitspreken.’
Het is de eerste keer dat Morriën meedoet aan een klimaatdemonstratie en dat was geen eenvoudige beslissing. ‘Ik vond het in eerste instantie lastig om me als wetenschapper actief uit te spreken over mijn klimaatzorgen. Ik doceer feiten en geen meningen. Maar inmiddels is de situatie zodanig urgent geworden dat ik denk dat we ons als wetenschappers niet langer neutraal kunnen opstellen: daar wordt te weinig naar geluisterd. Burgerlijke ongehoorzaamheid is nu de enige manier om het klimaat op de agenda te krijgen.’
Goedkope altviool
Muziek was voor Morriën een comfortabele ingang. ‘Muziek de-escaleert, verbindt en steunt.’ Tegelijkertijd betekent dit wel dat ze komende zaterdag in de illegale blokkade zal staan en niet in de legale ‘supportdemonstratie’ een stukje verderop in de Haagse Laan van Reagan en Gorbatsjov. In de blokkade is de kans op arrestatie dan ook aanzienlijk hoger. ‘Ik heb speciaal hiervoor een hele goedkope altviool aangeschaft.’
Mocht het tot een arrestatie komen, dan is Morriën strikt geïnstrueerd door XR. ‘Het belangrijkste is dat de demonstratie compleet geweldloos verloopt. We maken gebruik van ons demonstratierecht, maar als het niet goed voelt, stap je uit de actie.’
Wetenschappelijke elites
Naast een mogelijke arrestatie ziet Morriën het risico om een doelwit van rechts te worden. ‘Die grijpen natuurlijk de mogelijkheid aan om te zeggen: zie je wel, aan de universiteit zijn ze alleen maar links activistisch en indoctrineren ze je met het linkse gedachtengoed.’
Ook Yolande Jansen, hoofddocent sociale en politieke filosofie aan de UvA en Socrates-hoogleraar aan de VU ziet een politieke tegendruk ontstaan nu het besef van klimaatverandering groeit. ‘Klimaatactivisten worden gerepresenteerd als wetenschappelijke elites die de “gewone” mensen een bepaalde richting in willen duwen. Zoals een Belgische minister afgelopen week in het opinieprogramma Op1 zei: gewone gezinnen willen met het vliegtuig naar Marseille kunnen. Die tegenstelling gaat denk ik steeds meer worden uitgespeeld.’
Op vrijdag 15 september vindt de landelijke klimaatstaking voor het onderwijs plaats op het Malieveld om 11.30. Eerder die dag zal er vanaf Leiden een cortège vertrekken die achter IPCC-rapport aanloopt naar het Malieveld. Daar wordt een IPCC-rapport voorleesmarathon gehouden. Aanvullend zijn er muziekoptredens, lezingen en demonstraties. Meer informatie hier.
Juist daarom is het belangrijk dat de opkomst komend weekend hoog is, aldus Jansen die zaterdag samen met wetenschappers van andere universiteiten in toga zal verschijnen. ‘Het is belangrijk dat mensen begrijpen dat het klimaat niet alleen een probleem is van de toekomst maar dat in grote delen van de wereld de ontwrichting al in volle gang is, en het op korte termijn een probleem van iedereen zal worden.’
Momentum
Hoeveel UvA’ers er zaterdag in Den Haag zullen zijn is lastig te zeggen. Ze zijn verdeeld over verschillende Signal- en Telegramgroepen. Toch heeft Morriën het idee dat het aantal mensen dat zich uitspreekt wel toeneemt. ‘Mensen zien de gevolgen ook steeds meer: zoals deze zomer waarin overstromingen, bosbranden en extreme hitte de norm zijn.’
Dat denkt ook Gerrit Schaafsma, promovendus klimaatverandering en burgerlijke ongehoorzaamheid. ‘Ik zie veel enthousiasme over de actie. Mijn gevoel zegt dat er een grote opkomst zal zijn zaterdag. Bovendien komen er vaak meer mensen als de zon schijnt.’
Gandhi’s zoutmars
Volgens Schaafsma heeft de demonstratie komende zaterdag de potentie van een turning point. ‘Als je kijkt naar de geschiedenis van burgerlijke ongehoorzaamheid, dan zijn er veel voorbeelden te noemen van demonstraties die indertijd niet op prijs gesteld werden maar achteraf belangrijk bleken.’
‘Neem Gandhi’s zoutmars,’ vervolgt Schaafsma. ‘Toen Gandhi die protestmars liep had dat weinig tot geen politieke impact. Maar in de periode daarop bleek de zoutmars van groot belang voor de onafhankelijkheid van India. Ik denk dat de bezetting van de A12 eenzelfde functie kan vervullen – ik zeg niet dat het zo zal zijn, maar het kan.’
Volgens Schaafsma is het aan burgers om de overheid tot verantwoording te roepen. Burgerlijke ongehoorzaamheid kan daar een belangrijk instrument voor zijn, een onderwerp waarover hij eerder deze week samen met Yolande Jansen een opinie schreef in NRC. ‘Dat is de enige manier waarop democratie kan werken. Democratie gaat niet alleen over de verkiezingen, dat gaat ook over dit soort momenten.’
