‘Er is onvoldoende ruimte voor niet-westerse wetenschappers aan Europese universiteiten’
Van altijd gedoe met visa aanvragen tot ongemakkelijke gesprekken over ‘het land van herkomst’. Dat is de dagelijkse realiteit voor niet-westerse wetenschappers. Twee UvA’ers stelden er een bundel over samen die onlangs verscheen. ‘We hebben het geschreven voor wetenschappers die geen ervaring hebben met migratie.’
Werken aan Europese universiteiten is voor veel niet-westerse wetenschappers niet wat ze ervan verwacht hadden. Het gaat gepaard met eindeloos lange en bureaucratische visa-aanvragen voor reizigers vanuit het mondiale zuidenHet mondiale zuiden zijn alle niet-westerse landen, ook wel derdewereldlanden genoemd. , tijdelijke contracten, de eeuwige zoektocht naar externe financiering en alle vooroordelen waar ze op de werkvloer mee te maken krijgen.
Die ervaringen beschrijven 22 wetenschappers uit het mondiale zuiden in de bundel, getiteld: Migrant Academics’ Narratives of Precarity and Resilience in Europe die begin mei verscheen. Het boek is zowel betaald op papier als gratis online (open access) te bestellen.
De bundel ontstond uit de opeenstapeling van kennis, ervaringen en frustraties van politiek socioloog Ladan Rahbari, geboren in Iran en politicoloog Olga Burlyuk uit Oekraïne. Denk aan een senior Europese wetenschapper die de stoel van Rahbari innam tijdens een conferentie en haar vroeg haar spullen te verplaatsen. Of aan genegeerd worden tijdens koffietafelgesprekken of borrels omdat je de lokale taal niet goed beheerst. De twee onderzoekers leerden elkaar kennen via hun ervaringen als niet-westerse wetenschapper aan Europese universiteiten waar beiden al jaren over schreven.
Met de bundel vragen Rahbari en Burlyuk aandacht voor niet-westerse academici. Ondanks het debat van diversiteit en inclusiviteit aan Europese universiteiten is er volgens hen namelijk nog onvoldoende ruimte voor deze groep. Rahbari: ‘Wetenschappers met een migratieachtergrond krijgen vaker te maken met problematische contracten, bestaande hiërarchieën, seksisme en racisme. Dat wilden we in een boek vangen.’
Burlyuk en Rahbari vroegen collega’s binnen hun eigen netwerk om mee te werken aan een bundel. Daar was veel animo voor. Burlyuk: ‘De bijdragen waren vaak eerder binnen dan de afgesproken deadline. Mensen waren ontzettend blij dat ze hun verhaal konden delen. Dat laat wel zien dat het een snaar raakte.’
Anders dan de titel doet vermoeden is het een heel toegankelijk boek. Hebben jullie een laagdrempeligere titel overwogen om een groter publiek te bereiken?
Rahbari: ‘Zoiets als “wetenschappers met een migratieachtergrond vertellen?” Dat zou de indruk wekken dat we een roman hebben geschreven. Terwijl het een academisch boek is met autobiografische en auto-etnografische verhalen. Dit boek wil juist de achterliggende patronen zichtbaar maken in de individuele verhalen.’
Burlyuk: ‘We willen juist laten zien dat biografische verhalen ook academisch kunnen zijn en dat ze ook leuk zijn om te lezen. En dat ze daar niet minder academisch van worden, maar juist meer impact maken.’
Voor wie hebben jullie het boek geschreven?
Rahbari: ‘Voor alle wetenschappers, inclusief migrant-academici, maar vooral voor hen die geen ervaring hebben met migratie vanuit het mondiale zuiden naar het mondiale noorden. We willen juist buiten de bubbel komen van migrant wetenschappers die hun verhalen met elkaar delen. We zien namelijk nog te weinig erkenning van de rompslomp waar migranten doorheen moeten voor ze aan het werk kunnen.’
Burlyuk: ‘En daarnaast willen we ook beleidsmakers, politici, managers en universiteitsbestuurders bereiken om ze hiervan bewust te maken.’
Waarom hebben jullie het boek open acces gepubliceerd?
Burlyuk: ‘Zodat iedereen het kan lezen. Dat was een heel belangrijke voorwaarde voor ons, we wilden het zo makkelijk mogelijk maken om te delen zodat niemand een excuus heeft om het niet te lezen.’
Rahbari: ‘En om het boek toegankelijk te maken voor iedereen. Zodat studenten en collega’s niet een aanzienlijk bedrag hoeven te betalen om toegang te krijgen tot het boek.’
Het boek is vooral geschreven door sociale wetenschappers, politicologen en antropologen. Spelen deze verhalen ook in andere vakgebieden?
Rahbari: ‘Ja, natuurlijk. We willen ook verhalen uit andere vakgebieden zichtbaar maken, maar zijn in ons eigen netwerk begonnen. Om iemands vertrouwen te wekken om een kwetsbaar verhaal te vertellen helpt het als je de persoon kent.’
Burlyuk: ‘Toch reikt de ontvangst van het boek ver buiten ons eigen vakgebied. En ook buiten Europa, het boek is al in 105 landen wereldwijd gedownload. Deze verhalen spelen zich ook af in Noord-Amerika, Nieuw-Zeeland, Japan en ga zo maar door.’
Hoe zijn de reacties op het boek? Kunnen we al aan oplossingen gaan werken?
Rahbari: ‘Deze verhalen zijn niet nieuw dus zouden we inmiddels toch wel over die schok heen moeten zijn, maar klaarblijkelijk zijn we daar nog niet. Zelfs over racisme zijn sommige mensen nog steeds in verwarring, of ontkennen ze dat het voorkomt in de academische wereld. Daar is nog veel werk te doen. Het feit dat mensen hierdoor geschokt zijn, is een goed voorbeeld van geheugenverlies en ontkenning van de systematische aard van racisme. Het boek gebruikt verhalen om hier licht op te werpen en het is nog te vroeg om reacties te beoordelen.’
Burlyuk: ‘Zoals Ladan zei, over de ontvangst van het boek kunnen we nog geen conclusies trekken, omdat het nog maar een paar weken uit is. Maar veel mensen hebben ons al verteld dat ze het boek in één keer hebben uitgelezen, vaak met de intentie om maar één verhaal te lezen en uiteindelijk de hele nacht door te lezen. Dingen waarvan Ladan en ik eerst dachten dat het losstaande incidenten waren, daarin zien we nu de patronen. Dat zie je ook in de losse verhalen in het boek, dezelfde thema’s keren terug op verschillende manieren. Alleen de namen, de locaties en de dagen veranderen. Daarom zou ik iedereen aanraden het hele boek te lezen. Alledaagse discriminatie, micro-agressies, seksisme… Op die manier ga je de patronen herkennen. En die patronen vragen om structurele verandering.’
Wat zou de UvA kunnen veranderen?
Rahbari: ‘Het boek is niet geschreven met de UvA of zelfs met Nederland specifiek in gedachten. We kunnen met deze verhalen ook geen oplossing bieden voor alle problemen, daarvoor zijn er te veel problemen en de problemen te complex. Sommige problemen ontstaan ook niet in de academische wereld zelf en worden alleen maar verergerd doordat ze niet worden aangepakt door universiteiten.’
Burlyuk: ‘Precies! Universiteiten kunnen hier wel over meedenken. Ze hebben dan geen directe invloed op het visa-beleid: ze kunnen wel de onderzoeksbudgetten aanpassen zodat een onderzoeker die een visum nodig heeft, niet zijn hele onderzoeksbudget kwijt is aan visa. Als promovendus had ik een onderzoeksbudget van 250 pond per jaar, terwijl mijn visum voor het Verenigd Koninkrijk 500 pond kostte. Op mijn onderzoeksbudget kon ik de universiteit dus niet eens één keer bezoeken. Zo ontstaat er al ongelijkheid tussen twee PhD-studenten die aan dezelfde universiteit studeren. Deze dingen kunnen we gemakkelijk veranderen.’
Hebben we al wat bereikt?
Rahbari: ‘Ja, absoluut! Maar er moet nog meer werk worden verzet en we moeten alert blijven, omdat verandering niet altijd vooruitgang betekent; we kunnen ook altijd achteruitgaan.’
Zou een soortgelijk boek ook tien jaar geleden kunnen zijn geschreven?
Burlyuk: ‘Het zou niet dezelfde ontvangst hebben gehad, schat ik in. De afgelopen tien jaar is er veel gebeurd, veel dingen zoals het feminisme zijn mainstream geworden. Aan de andere kant is er weinig veranderd de afgelopen twintig jaar. In mijn essays schrijf ik over ervaringen die teruggaan tot 2003, toen ik aan mijn bachelor begon, en PhD-studenten die het nu lezen herkennen ze zich daar volledig in. Wat dat betreft is er weinig veranderd. Het zou interessant zijn om dit boek over tien, twintig jaar te lezen.’
Olga Burlyuk en Ladan Rahbari, Migrant Academics’ Narratives of Precarity and Resilience in Europe. (OpenBook Publishers, 2023), ISBN 9781800649231 Gratis downloaden kan hier. Prijs paperback: € 17,80
