UvA-onderzoek: zeven van de acht grenzen van de aarde zijn al overschreden
De mens heeft bijna alle grenzen van de planeet al overschreden, concludeerde een groep internationale wetenschappers onder leiding van UvA-hoogleraar Joyeeta Gupta afgelopen week in het wetenschappelijk tijdschrift Nature. Daarin werd voor het eerst ook (sociale) rechtvaardigheid meegenomen in klimaatonderzoek. ‘Ik zie dit als de emancipatie van gerechtigheid in de wetenschap.’
Zeven van de acht grenzen van de aarde zijn al overschreden, stelde een internationaal team van wetenschappers onder leiding van UvA-hoogleraar duurzaamheid Joyeeta Gupta afgelopen week in Nature. Alleen de grens voor luchtkwaliteit is op mondiaal niveau nog niet overschreden, lokaal is dat op veel plaatsen al wel het geval. Afgelopen week haalde het onderzoek van Gupta c.s. het wereldnieuws.
Het idee van planetaire grenzen werd in 2009 al geïntroduceerd door de Zweedse wetenschapper Johan Rockström. Het ging uit van negen systemenInmiddels is de indeling wat aangepast en onderscheiden wetenschappers acht aardsystemen. die cruciaal zijn voor het voortbestaan van het leven op aarde zoals klimaatverandering, water en biodiversiteit. Worden de grenzen van die negen systemen overschreden, dan resulteert dat in zogenoemde tipping points, het punt waarna de schade onomkeerbaar wordt.
Klimaatverandering gaat al snel over de grens van 1,5 graad opwarming heen, een percentage dat is vastgelegd in het Klimaatakkoord van Parijs. Waarom is het belangrijk ook naar andere planetaire grenzen te kijken?
‘Het klimaat is maar een van de systemen die invloed heeft op de aarde. Klimaatverandering heeft enorme invloed op andere systemen, zoals water en biodiversiteit. De aarde is als een lichaam met verschillende organen: al die organen staan in verbinding met elkaar. Om de patiënt te genezen moet je niet naar één van deze systemen kijken, maar naar het hele lichaam.’
Er verschijnen veel alarmerende klimaatrapporten. Wat maakt dit rapport anders?
‘Het nieuwe aan dit rapport is dat we (sociale) rechtvaardigheid hebben toegevoegd aan het klimaatonderzoek. Eerdere rapporten richtten zich vooral op de ineenstorting van de natuur op aarde, maar de mens gaat lang daarvoor al dood. Met dit rapport is het voor het eerst gelukt om rechtvaardigheidsonderzoek te publiceren in een vooraanstaand tijdschrift als Nature als volwaardig artikel. Normaal verschijnt onderzoek over gerechtigheid enkel in een commentaar of een opinieartikel. Dit onderzoek laat echt de emancipatie van rechtvaardigheid in de wetenschap zien.’
Wat bedoelt u met rechtvaardigheid in klimaatverandering?
‘De gevolgen van klimaatverandering worden het sterkst gevoeld in armere landen. Daar vinden de meeste extreme weersomstandigheden, overstromingen en aardbevingen plaats. Op dit moment lijken we als mensheid geaccepteerd te hebben dat het oké is dat tientallen miljoenen mensen het slachtoffer zijn van klimaatverandering. We willen het aspect van gerechtigheid daarom ook graag inbrengen in de discussie over wat acceptabel is als het gaat om klimaatverandering wereldwijd.’
Het rapport Safe and just Earth system boundaries dat afgelopen woensdag in Nature verscheen is onderdeel van een serie rapporten van de Earth Commission: een internationaal team van wetenschappers. In het najaar van 2022 berekende de commissie wat ervoor nodig zou zijn om iedereen in de wereld toegang te geven tot de minimale middelen en diensten. Twee maanden geleden verscheen een rapport over waarom leven binnen planetaire grenzen rechtvaardigheid vereist. De serie zal afsluiten met The safe and just corridor, dat zal ingaan op hoe we een veilige en rechtvaardige wereld bereiken.
Tot welke conclusies bent u gekomen?
‘De dimensie van rechtvaardigheid laat een veel somberder beeld zien. We beargumenteren dat de grens voor rechtvaardigheid op 1 graad opwarming ligt en niet op 1,5 graad. Bij 1 graad worden tienduizenden tot miljoenen mensen wereldwijd blootgesteld aan schade door klimaatverandering. Bij 1,5 graad opwarming is dat significant hoger, dan hebben we het over honderden miljoenen.’
Inmiddels zitten we al op 1,2 graad opwarming.
‘Die 1 graad opwarming is inderdaad geen haalbaar doel meer. Maar als je 1,5 graad niet serieus neemt, dan zul je zeker hoger uitkomen. Uit de literatuur blijkt dat als de klimaatafspraken die nu staan worden nagekomen, dat alsnog zal leiden tot 2,7 graden opwarming. We doen dus nog niet genoeg. Met dit rapport zeggen we dus eigenlijk: we moeten op een lager doel focussen en alles op alles zetten om de grens van 1,5 graad niet te passeren.’
Zijn mensen in de westerse wereld zich voldoende bewust van klimaatverandering?
‘Nee, dat denk ik niet. We zien de problemen niet of willen die niet zien. Hoe is dat mogelijk? Elke dag komen bosbranden en extreme weersomstandigheden in het nieuws. In Spanje, in Italië, maar ook in Amerika. Het probleem is dat de bevolking in rijke landen nog steeds een comfortabel leven leidt. Dat ligt anders voor mensen in armere landen.’
