Hoeveel pesticiden krijg je binnen rond een bollenveld? UvA’ers meten het in rioolwater
Dankzij UvA-wetenschappers is het sinds kort mogelijk om via rioolwater te meten aan hoeveel landbouwpesticiden omwonenden van bollenvelden wordt blootgesteld. Dat blijkt meer dan eerder gedacht. UvA-hoogleraar Annemarie van Wezel ziet nog veel meer toepassingen voor rioolwateronderzoek.
In 2019 werden er reststoffen van pesticiden aangetroffen in de urine van omwonenden van bollenvelden. Reden voor zorgen bij die omwonenden, die ook buiten het zogenoemde spuitseizoen werden blootgesteld aan pesticiden, en bovendien ook nog eens aan hogere concentraties dan tot dan toe bekend was.
Risico’s
‘Om de risico’s in te kunnen schatten is de mate van blootstelling van omwonenden belangrijk,’ zegt Annemarie van Wezel, UvA-hoogleraar Environmental Ecology en lid van het College van toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb).
Het Ctgb bepaalt het risico voor de omwonende aan de hand van wiskundige modellen. Van Wezel: ‘De toelating is per middel en per teelt. De modellen houden op dit moment geen rekening met een mogelijk verhoogde blootstelling door gebruik van dezelfde stoffen in heel andere toepassingen, of via heel andere blootstellingsroutes.’
Urinemonsters
Om te meten hoe de blootstelling in de praktijk is, werden in bollenveldenonderzoek van 2019 urinemonsters genomen van de omwonenden. ‘Dat is best een omslachtige en belastende manier om de blootstelling per individu te kunnen beoordelen,’ zegt Van Wezel. ‘Wij dachten dat het ook zou moeten kunnen voor een hele groep, door het rioolwater van mensen daar in de buurt te onderzoeken.’
Pesticiden in rioolwater meten is op zichzelf niet nieuw, het werd al eerder toegepast in Spanje. In Nederland is het nu voor het eerst een methode ontwikkeld voor een selectie van pesticiden zoals gebruikt in de bollenteelt. De UvA en de Spaanse universiteit Jaume I publiceerden de resultaten in het wetenschappelijk tijdschrift Chemosphere.
Analyse van metabolieten
De onderzoekers maten de metabolieten van deze pesticiden in het rioolwater. Wanneer pesticiden ons lichaam in komen, worden deze omgezet in meerdere stoffen die we metabolieten noemen. Die metabolieten worden door ons lichaam uitgescheiden als we naar de wc gaan. ‘Per metaboliet kun je met vrij veel zekerheid zeggen aan welke stof iemand blootgesteld is,’ vertelt Van Wezel.
In dit nieuwe onderzoek werd gekeken of je met rioolwateranalyse ook metabolieten van pesticiden voor de bollenteelt kunt traceren, en dat bleek te kunnen. ‘We kunnen de metabolieten van verschillende pesticiden inderdaad terugvinden in het rioolwater, maar dat lukt nog niet voor alle pesticiden.’ Daar blijven ze aan werken. Ook willen de onderzoekers nog meten of ze andere resultaten vinden in rioolwater dat verder verwijderd is van de bollenvelden.
Reality-check
Volgens Van Wezel kunnen we het rioolwater voor nog veel meer interessant onderzoek gebruiken. ‘Alles wat je uitplast, komt in het riool terecht. Dus drugs, medicijnen, ziektes, virussen… Met de gevoelige meetapparatuur die we tegenwoordig hebben kunnen we ontzettend veel zeggen over blootstelling van de bevolking, hun leefstijl maar ook over gezondheid. Zo zie je bijvoorbeeld patronen in het gebruik van middelen, bijvoorbeeld verhoogde drugsmetabolieten na het weekend. Rioolwater is echt een afdruk van de samenleving.’
Tijdens de coronapandemie heeft rioolwateronderzoek een vlucht genomen. Ook het RIVM ziet de schat aan waarde van het riool. Net als andere onderzoekers op het Ibed. Zo onderzoekt promovendus Charlie Davey welke geneesmiddelen voor psychiche ziekten voorkomen in het milieu en wat de effecten daarvan zijn. Van Wezel: ‘Hebben deze middelen ook gevolgen voor het gedrag van dieren die in het water leven? Van het gros van die medicijnen kunnen we op dit moment geen goede risicobeoordeling maken, omdat we de concentratie niet weten.’
Van Wezel wil zo een betere inschatting maken of de daadwerkelijke blootstelling overeenkomt met de modellen. ‘Dat vind ik een interessante vraag. En dat geldt niet alleen voor pesticiden maar voor alle chemicaliën die in het rioolwater komt. Blijkbaar voldoet wat we nu doen en toelaten op de markt niet voldoende, want we zien dat de waterkwaliteit niet in orde is. Dus daar moet wat veranderen.’
