Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Erik Karits (Unsplash)
wetenschap

UvA-hoogleraar onderzoekt vaccin tegen lymeziekte

Sija van den Beukel,
29 april 2022 - 09:46

Het is de Week van de Teek. Doordat het steeds warmer wordt, worden teken actiever en is de kans groter dat je de Ziekte van Lyme krijgt. Hoogleraar Joppe Hovius van Amsterdam UMC gaat onderzoeken of een vaccin lymeziekte kan voorkomen. Sinds deze week kunnen geïnteresseerden een vooraanmelding doen voor een lymeziekte-vaccinatie onderzoek. 

Lymeziekte is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door de Borrelia-bacterie, die wordt overgedragen door Ixodes-teken. Jaarlijks zijn er in Nederland 1,5 miljoen tekenbeten, waarvan ongeveer 27.000 mensen lymeziekte krijgen. Vaak verschijnt een rode ring of vlek op de plek van de tekenbeet. Antibiotica geneest de infectie in de meeste gevallen, mits de behandeling in een vroeg stadium wordt gegeven. Onbehandeld kan de bacterie zich verspreiden door het lichaam en ook andere organen aantasten. Elk jaar houden zo’n 1.500 Nederlanders langdurende klachten over aan een tekenbeet, sommigen worden zelfs mindervalide.

Foto: Anita Edridge
Joppe Hovius

De afgelopen twintig jaar is het aantal tekenbeten toegenomen in Nederland. De vraag naar een lymeziektevaccin is dan ook groot. Uit eerder onderzoek blijkt dat een vaccinatie tegen lymeziekte kosteneffectief is, en er draagvlak voor is. Hoogleraar inwendige geneeskunde Joppe Hovius van Amsterdam UMC: ‘Dat draagvlak lijkt alleen maar toegenomen, gezien het groeiende aantal tekenbeten in Nederland.’ 

 

Na de zomer start een grootschalig vaccinatie-onderzoek in de Verenigde Staten (VS) en Europa om een nieuw vaccin tegen lymeziekte te ontwikkelen. Vanuit Nederland coördineert Hovius het onderzoek samen met UMC Utrecht. Het vaccin is eerder getest op veiligheid en dosering bij een kleine groep mensen, de zogenoemde klinische fase I en II studies. De voorbereiding voor de grootschalige fase III studie is in volle gang.

 

De Week van de Teek, jaarlijks georganiseerd door landelijke samenwerkende organisaties zoals Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer, is een goede aanleiding om de vooraanmelding te openen. Hovius: ‘Mocht je veel risico lopen op tekenbeten, dan kun je sinds afgelopen maandag een vooraanmelding doen om in de nabije toekomst meer informatie te ontvangen over het vaccinatie-onderzoek en eventueel deel te nemen.’ 

 

Waarom stijgt het aantal tekenbeten?

Hoe het komt dat het aantal tekenbeten stijgt, is niet eenvoudig. Meerdere factoren spelen een rol. Hovius: ‘Klimaatverandering speelt een rol, want teken houden van warm weer en zijn dus langer actief. Maar het aantal teken en tekenbeten is van vele andere factoren afhankelijk: het gedrag van mensen, steeds meer groen in stedelijke omgevingen zoals stadsparken, maar ook het aantal knaagdieren, roofdieren of juist grote grazers die nodig zijn voor de voortplanting van de teek.’ 

LYMerix

Het is niet de eerste poging om een lymevaccin op de markt te brengen. Al in 1994 bracht farmaceut GSK een werkend lymevaccin op de markt, LYMerix. GSK haalde dat vaccin vrijwillig weer van de markt, mede vanwege een vermeende bijwerking, namelijk gewrichtsontsteking. Daar zat een ingewikkeld moleculair mechanisme achter, dacht men toen. Later werd de theorie ontkracht. Hovius: ‘Zonder op het nieuwe vaccin in te gaan, heeft de ontwerper van het nieuwe vaccin daar natuurlijk van geleerd en zijn maatregelen getroffen.’  

 

Hoe het nieuwe vaccin er precies uit gaat zien, volgt bij de officiële start van het onderzoek na de zomer. Wel is duidelijk dat het vaccin gericht is tegen de voornaamste Borrelia-bacteriën die Lymeziekte veroorzaken in de VS en Europa. Hovius: ‘Het vaccin is dus specifiek gericht op Lymeziekte en niet op andere ziekten die teken kunnen overdragen.’  

Tekenvaccin

Daarnaast werkt Hovius aan andere en innovatievere manieren om zowel lymeziekte als andere tekenbeetziekten te voorkomen. Zo werkt hij onder anderen aan een vaccin tegen de teek, waarbij één vaccin meerdere tekenziekten bestrijdt. Hovius: ‘Een tekenvaccin heeft mijn interesse, maar dat is echt nog in de ontdekkingsfase in het laboratorium. Het lymeziektevaccin waar we het nu over hebben is al veel verder ontwikkeld.’  

 

Na het onderzoek zal bekend zijn of het nieuwe lymeziektevaccin veilig en effectief is. De volgende stap is om het vaccin breed uit te rollen onder bijvoorbeeld mensen die voor hun hobby of werk veel ‘in het groen’ zijn. Als alles goed gaat, duurt het hele traject zo’n drie tot vijf jaar.

Lees meer over