Oplossing voor het vogelgriepvirus: ‘Minder pluimvee en eieren eten’
We hebben er niet wekelijks een persconferentie over, maar toch grijpt het vogelgriepvirus ook in Nederland steeds heftiger om zich heen. De uitbraken in pluimveehouderijen nemen sinds 2014 elk jaar toe, dit jaar staat de teller al op 28 uitbraken. Hoe zorgelijk is dat? En wat leert het gedrag van trekvogels ons over de vogelgriep?
Vanaf morgen moeten vrije-uitloopeieren worden verkocht als scharreleieren. Dat komt omdat de kippen al sinds 26 oktober binnen zitten vanwege de ophokplicht. Die is ingesteld om besmetting met de vogelgriep door trekvogels te voorkomen. Daarmee zitten de kippen nu langer dan zestien weken binnen, waardoor de eieren niet langer aan als vrije-uitloopeieren verkocht mogen worden. En krijgen de pluimveehouders minder geld voor hun eieren.
Het vogelgriepvirus verplaatst zich via watervogels naar het pluimvee en omgekeerd. Het virus is er altijd al geweest, als een milde variant in watervogels. Maar wanneer het virus via bijvoorbeeld uitwerpselen van trekvogels overspringt op dicht opeengepakt pluimvee, krijgt het de kans om te muteren. Zo kan er een ziekmakende ofwel hoogpathogene variant ontstaan waar kippen ernstig ziek van worden of aan overlijden. Wanneer deze variant weer overspringt op trekvogels, kan het virus zich wereldwijd verspreiden via de trekvogels.
Minder eieren eten
Daar ziet UvA-hoogleraar bewegingsecologie van watervogels Bart Nolet uiteindelijk maar één oplossing voor: ‘De pluimveehouderij is in Nederland ontzettend intensief en er bevinden zich tegenwoordig ook bedrijven in waterrijke gebieden met veel watervogels. Daar zien we de meeste uitbraken, dus die bedrijven zou je eigenlijk moeten verplaatsen. Maar uiteindelijk gaat het erop neer komen dat we minder pluimvee moeten houden en dus minder pluimvee en eieren moeten eten. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, maar ik zie geen andere oplossing.’
De vogelgriep wordt steeds zorgelijker omdat het virus niet langer seizoensgebonden is en ook de afschermplicht voor pluimveehouderijen niet afdoende is. Nolet: ‘Normaal zijn griepvirussen echt winterfenomenen, maar nu is het zo wijd verspreid dat het virus ook in de zomer voorkomt.’ Daarnaast lijkt het virus stallen binnen te komen waar toch alle voorzorgsmaatregelen zijn getroffen om dit te voorkomen. Daardoor is ook mijn aanvankelijke idee, om pluimveehouders te kunnen waarschuwen om extra op hun hoede te zijn wanneer de smienten naar Nederland komen, misschien niet meer zo zinvol.’
De vogelgriep kan ook mensen besmetten wanneer er nauw contact plaatsvindt met vogels. Nolet: ‘Dat was het geval bij een persoon die besmette eenden in huis had en bij een Nederlandse dierenarts die in 2003 aan het virus is overleden.’ Vooralsnog kan het virus nog niet overspringen van mens tot mens. Maar volgens Ron Fouchier, hoogleraar moleculaire virologie aan het Erasmus MC en wereldautoriteit op het gebied van vogelgriep, is het virus daar slechts vijf mutaties van verwijderd.
Brandganzen
Nelleke Buitendijk, promovendus bij Nolet heeft 28 brandganzen rondvliegen met een GPS-zender en nog geen daarvan is deze winter overleden. Nolet: ‘Dat duidt erop dat nog steeds slechts een klein deel van de populatie wordt getroffen door de hoogpathogene vogelgriep. Hoewel er duizenden brandganzen dood worden gevonden, is dat op een populatie van meer dan een miljoen vogels nog steeds een betrekkelijk klein deel.’
Van de brandganzen die op Spitsbergen broeden en in Schotland overwinteren is naar verluidt al een kwart van de populatie overleden aan de vogelgriep. Nolet: ‘We zijn benieuwd of we deze zomer minder brandganzen in de broedkolonies op Spitsbergen zullen aantreffen en of we effecten van vogelgriep in deze populatie kunnen meten.
Hoe erg gaat het worden?
Of de vogelgriep nog veel erger gaat worden is volgens Nolet heel moeilijk te voorspellen: ‘We hebben een usutuvirusuitbraak gehad bij merels een paar jaar geleden. Dat heeft twee jaar huisgehouden. Vervolgens verdween het grotendeels en is de merelstand weer aan het herstellen.’ Het kan dus ook gewoon voorbijgaan. ‘Maar zolang er pluimveehouderijen zijn komt er vast weer een nieuwe uitbraak, daar kun je de klok op gelijk zetten.’
Er is een meldpunt bij de gemeente voor dode en zieke vogels. Raak dode vogels niet aan en voorkom dat uw hond of kat ze te pakken krijgt.
