Promovendus: ‘De samenleving is vaak hard in de beoordeling van politieoptreden’
Er gaat geen dag voorbij of de politie is zichtbaar in de media, maar in de wijk zien we ze te weinig, vinden veel mensen. Via internet verplaatsen criminele activiteiten zich bovendien over de hele wereld. Henk Huisjes onderzocht de veranderende geopolitieke aspecten van de politie.
Eindelijk eens een promotieonderzoek over de politie. Waarom verrichtte u dit onderzoek?
‘Ik heb in Rotterdam lang in het voortgezet onderwijs gewerkt, onder meer als leraar aardrijkskunde. Ik zag de wereld en de problemen in de wereld de klas in komen. Later kwam daar internet bij. Ik begon mij af te vragen wat de consequenties waren van die nieuwe wereld voor het onderwijs en voor docenten. Nadien was ik werkzaam als secretaris van de Politieonderwijsraad en daar zette die belangstelling voor dit onderwerp zich eigenlijk voort, maar met het oog op het politieonderwijs. Totdat ik een paar jaar geleden dacht: nu maak ik er maar eens serieus werk van. Dat heb ik gedaan met dit promotieonderzoek.’
Uw onderzoek is getiteld Ward, Web, and World, op zijn Nederlands Wijk, Web en Wereld. Hebben we hier in één minizin de essentie van het politiewerk te pakken?
‘Het politiewerk is al lang niet meer beperkt tot de lokale omgeving alleen. Als je goed kijkt, kun je zien dat de wereld deel geworden is van de wijk. Mensen, bedrijven en instellingen in wijken zijn via infrastructuren en netwerken verbonden met de wereld in het groot. Vroeger was politiewerk sterk plaatsgebonden, maar dat is door internationalisering en globalisering veranderd, en al helemaal door internet. De schaal van het politiewerk varieert dan ook sterk. Vroeger kende de politie haar pappenheimers in de buurt van gezicht en van een praatje, maar tegenwoordig is dat veel minder het geval. Veel politiewerk vindt plaats achter een computerscherm om in kaart te brengen wat er gaande is.’
Heeft internet het politiewerk erg veranderd?
‘De wereld verandert, de politie verandert mee. Ontwikkelingen “in kaart brengen” is steeds meer een kwestie van “intelligence”, geanalyseerde informatie en kennis. Privacyaspecten spelen daarbij een belangrijke rol. Aan de ene kant wil iedereen zo veel mogelijk transparantie en wil iedereen zoveel mogelijk weten, aan de andere kant mag je niets weten en is transparantie onmogelijk. Daar heeft iedereen soms last van, dus ook de politie.’
U was lang secretaris van de Politieonderwijsraad. Hoe staat het politieonderwijs er voor?
‘Het politieonderwijs is een bijzondere vorm van beroepsonderwijs, waarbij theorie en praktijk intensief op elkaar betrokken worden. Daarbij zijn allerlei publieke organisaties betrokken: het openbaar bestuur en het Openbaar Ministerie, de vakbonden, maar ook het regulier onderwijs, waar veel andere veiligheidsopleidingen worden verzorgd. Er wordt wel eens gemopperd op de kwaliteit van het politieonderwijs, maar dat geldt eigenlijk voor elke vorm van beroepsonderwijs. Je kunt via het beroepsonderwijs nooit het niveau bereiken, dat de praktijk nodig heeft. Een politiefunctionaris heeft meerdere jaren werkervaring nodig om “vakvolwassen” te kunnen zijn. Fouten maken, en blunders, horen daarbij.’
De politie wordt vaak beschimpt door relschoppers en hooligans.
‘Ik vind dat de samenleving vaak nogal hard is in de beoordeling van het politieoptreden. Men heeft een hoop commentaar, van alles wordt gefilmd en op sociale media gezet. Daar zit een groot afbreukrisico in voor de individuele politiefunctionaris en daar moet je wel mee leren omgaan. Niet alleen aan de voorkant in de opleiding, maar gedurende de gehele loopbaan.’
Maar toch: politiegeweld, etnisch profileren.
‘Het zijn allemaal kwesties die in de opleiding aan de orde komen. Tijdens de theorielessen begrijpen alle agenten in spe dat dit niet kan en niet mag, maar in de dynamiek die kan ontstaan tijdens een incident waarbij burgers en de media ook een rol spelen, kan het anders uitpakken. Ik verdedig het niet, maar er zit ook geregeld een verschil tussen het feitelijke werk van de politie en de manier waarop de media dat werk waarnemen. Dat gaat niet per se gelijk op.’
Ondertussen is er in Nederland te weinig blauw op straat, vinden veel burgers.
‘Het is maar net wat je onder “blauw” verstaat. In Nederland zie je scherper dan in veel andere landen veranderingen in wat de politie wel of niet doet. De perceptie van de burgers heeft mijns inziens veel te maken met taakverschuivingen tussen de politie en andere overheidsinstanties. Er zijn in Nederland heel wat overheidsfunctionarissen die politieachtig werk verrichten. Als je zegt dat we minder blauw op straat zien, moet je ook zeggen dat er in de steden veel buitengewoon opsporingsambtenaren (boa’s) rondlopen, dat de afdeling gevonden voorwerpen niet meer door de politie wordt bemand maar door de gemeenten, en je zou moeten kijken naar het veranderde takenpakket van Rijkswaterstaat op de rijkswegen, bijvoorbeeld.’
U vindt dat de Nederlandse politie eigenlijk goed georganiseerd is?
‘Veel politiewerk is in Nederland best goed geregeld. Daar is het buitenland maar weinig over bekend. Omgekeerd is er bij Nederlandse politiemensen niet zo veel bekend over het buitenland. Vergelijken wordt dan lastig en samenwerken ook. Dat is een van de redenen waarom mijn onderzoek in het Engels verschijnt. Onze Nederlandse politie is betrekkelijk uniek, omdat het gemeentelijk gezag – de burgemeester – er een centrale rol in speelt. Het duidt er op dat de Nederlandse politie veel dichter bij de burger staat dan in veel buitenlanden, waar de politie eerder het staatsgezag vertegenwoordigt.’
Sommige burgemeesters zeggen dat ze onvoldoende capaciteit hebben voor de handhaving van de coronaregels. Moeten er meer dienders komen?
‘Als het nuttig zou zijn, misschien wel, maar de vraag is of het nuttig is? Moet dan alles steeds van de politie komen? Willen we dat? Er is toch ook een soort sociale controle tussen burgers onderling? Ik vind dat de samenleving ook een eigen ordeningsverantwoordelijkheid heeft.’
Henk Huisjes hoopt op woensdag 10 november om 13.00 uur te promoveren op zijn proefschrift Ward, Web, and World. Geopolitical outlooks of and for the Dutch police. De promotie vindt plaats in de Agnietenkapel.
