Hoe krijg je jongeren aan de coronaprik? ‘Boomers moeten niet jong gaan doen’
Onder jongeren en studenten is het percentage volledig gevaccineerden het laagst van alle leeftijdsgroepen: 56 procent in de categorie 12-17 jaar, en 67 procent in de categorie 18-30 jaar. Het bereiken van jongeren is niet zo makkelijk, weet UvA-hoogleraar Bas van den Putte (gezondheidscommunicatie). Hoe moet het wel? ‘Ze zijn sowieso meer geneigd op de korte termijn te denken.’
‘Het dragen van een niffie is echt niet wijs,’ zo staat in krijtwitte letters op de campagneposter van het ministerie van Justitie & Veiligheid, die jongeren moet overhalen hun steekwapens in oktober anoniem te deponeren op een politiebureau. ‘Drop je knife en doe wat met je life.’ De campagne zorgde voor grote hilariteit op sociale media, waar de posters veelvuldig werden gedeeld. ‘[Dit valt] in de categorie cringe campagnes van de overheid’, klonk het. En: ‘Zo denken boomers dat jongeren praten.’
Of zo’n campagne jongeren aanspreekt durft UvA-hoogleraar Bas van den Putte (gezondheidscommunicatie) niet direct te zeggen. ‘Ik ben 61.’ Zijn intuitie zegt dat het geen goede toon is, ‘maar juist daarom zouden jongeren het wel leuk kunnen vinden. Ik zou het in elk geval voor de lancering van de campagne aan een jongerenfocusgroep voorleggen.’
Vaccin halen is ‘gedoe’
Jongerencommunicatie is nog niet zo makkelijk. Dat blijkt ook in pandemische tijden. Rijksoverheid adviseert iedereen vanaf 12 jaar zich te laten vaccineren, maar onder jongeren is het percentage volledig gevaccineerden het laagst van alle leeftijdsgroepen: 56 procent in de categorie 12-17 jaar, en 67 procent in de categorie 18-30 jaar. Ter vergelijking: in de categorieën 41-50 jaar en 51-60 jaar ligt het percentage gevaccineerden fors hoger (respectievelijk 81 en 87 procent, zie ook het coronadashboard). Jongeren voelen zich wellicht minder kwetsbaar als het gaat om corona, maar dat is tegelijkertijd een probleem: hoe minder mensen gevaccineerd zijn, hoe makkelijker het coronavirus zich kan verspreiden en hoe hoger de druk op de ziekenhuizen wordt.
Hoe zijn die jongeren te bereiken? Volgens Van den Putte is het allereerst belangrijk om te kijken waaróm ze zich niet laten vaccineren, bijvoorbeeld omdat ze het ‘gedoe’ vinden en het geen prioriteit heeft omdat ze zelf niet vrezen ziek te worden. ‘Voor hen moet de omgeving worden aangepast: het halen van een vaccin moet zo makkelijk mogelijk gemaakt worden,’ zegt hij. ‘Kijk naar hún tijden, hún locaties, en het moet natuurlijk gratis en zonder afspraak mogelijk zijn. Prik bijvoorbeeld op locaties waar testen voor toegang geldt. Die bus op de UvA-campus was ook goed, maar daar had meer winst behaald kunnen worden met betere communicatie. In het begin was die bus nauwelijks te vinden.’
Geen witte jas
Dat is de praktische kant, maar de toon van campagnes is ook belangrijk. Volgens een rapport van I&O Research en de RIVM Corona Gedragsunit laten de meeste mensen zich niet vaccineren uit angst voor onbekende langetermijneffecten en bijwerkingen. In de communicatie moet de overheid daar dus op ingaan, zegt Van den Putte. ‘Eerst moet je altijd begrip tonen – “ik snap dat je dat denkt” – en daarna vertel je dat die langetermijneffecten zich bij andere vaccins eigenlijk niet voordoen, bijvoorbeeld. Het vaccin wordt binnen enkele weken afgebroken in je lichaam, dus latere effecten zijn heel onwaarschijnlijk.’
Verder gaat het erom wie de boodschap verspreidt: geen witte man in een doktersjas achter een bureau, maar iets wat aansluit bij de leefwereld van jongeren. Een goed voorbeeld is volgens Van den Putte een spotje dat nu in de bioscoop draait, voor de nieuwe James Bondfilm, waarin GGD-arts Ashis tijdens een verwilderde achtervolging vertelt over vaccinbijwerkingen. ‘Het is een mooie match van iets wat aandacht trekt, en jongeren zitten toch vast in de bioscoop,’ zegt hij. ‘Vluchten kan niet meer, je moet ernaar kijken, dat zorgt voor een groot bereik.’
Authentiek
Twijfelachtiger vindt hij het YouTube-filmpje ‘Sta niet stil strijder’ – Waarom vaccineren als je jong en fit bent? (zie video onder dit artikel) met dezelfde Ashis en een rapper in de muziekstudio. Dit is waarom / Covid gaat dom / Bij sommigen slaat het in als een bom, rappen ze. ‘Je moet de toon heel precies matchen, de verpakking ligt gevoelig. Als zo’n rapper een held is van jongeren, neem bijvoorbeeld Arjen Lubach of iemand anders uit hun “groep”, kan het zomaar zijn dat jongeren het pikken. Maar het zal hen echt een worst wezen wat de overheid of Hugo de Jonge zegt.’
En daarbij, zegt hij: jongeren gaan niet zelf filmpjes opzoeken van het YouTube-account van het ministerie. ‘Ook doorklikken doen ze niet, je moet naar hen toekomen. Tiktok zou een fantastisch medium zijn, zeker als influencers een boodschap opnemen die authentiek is, dus niet dat ze een dag later iets anders vertellen als iemand anders geld geeft.’
Jongeren zijn sowieso meer geneigd op de korte termijn te denken, en dat is ook goed, anders zouden ze nooit de wereld gaan ontdekken, zegt Van den Putte. ‘Over het algemeen wordt de schuld te veel bij jongeren neergelegd’, vindt hij. ‘Dat zag je ook bij de lockdown, toen jongeren gingen feesten. Ik vind dat er veel meer voor jongeren georganiseerd had moeten worden, zodat ze veilig bij elkaar konden komen. In het begin van de coronacrisis stonden tienduizenden vierkante meters leeg.’ In plaats daarvan zat iedereen vooral te wachten tot het voorbij was en waren jongeren de boosdoeners. ‘Die verantwoordelijkheid om meer dingen voor jongeren mogelijk te maken, heb ik gemist.’
