UvA’er onderzoekt bosbranden: ‘Als we niets doen, verandert de Amazone in een savanne’
UvA-onderzoeker Crystal McMichael van het Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica (IBED) deed met een team internationale onderzoekers een studie naar de milieueffecten van branden in het Amazonegebied. Hun bevindingen werden deze maand gepubliceerd in het gerenommeerde wetenschapsblad Nature.
Wat was de belangrijkste conclusie van uw onderzoek?
‘In dit paper keken we naar recente branden in het Amazonegebied. We hebben gezien dat die branden enorm veel invloed hebben op het leefgebied en het bestaan van diersoorten. Een van de andere onderzoekers van de University of Arizona heeft een gigantische database met duizenden data over planten, dieren en hun locaties: vogels, zoogdieren, enzovoorts. De branden hebben we gedetecteerd met satellieten, eentje ervan cirkelt bijvoorbeeld eens per drie dagen om de aarde. Er was sterke correlatie tussen de branden en de terugloop van diersoorten.’
Hoe weet u dat dat geen andere oorzaken had?
‘Er kunnen andere factoren zijn, bijvoorbeeld interactie die verschillende diersoorten met elkaar hebben. Maar het belangrijkste element lijkt toch de branden. Sinds 2001 is tussen de 100.000 en de 190.000 vierkante kilometer bos afgebrand in het Amazonegebied. Die branden zijn niet natuurlijk, het bos wordt meestal afgebrand voor ontbossing. Sowieso kunnen alle branden in het Amazonegebied gelinkt worden aan menselijke activiteit. In een natuurlijke situatie bij een blikseminslag brandt ongeveer vijf tot zes meter af. Maar doordat mensen brandstichten rommelen ze met de diersoorten. Dieren kunnen daar niet mee omgaan want evolutionair gezien hebben ze nooit met vuur te maken gehad. De laatste jaren is het aantal branden flink toegenomen. Ongeveer 95 procent van alle Amazonesoorten is daardoor geraakt, en 85 procent van de soorten die in deze regio als bedreigd worden beschouwd.’
Dat klinkt treurig.
‘Ja, maar ik denk dat ons paper ook een signaal geeft aan regeringen en dat het laat zien dat we echt een probleem hebben. We kunnen het beleid nu onmiddellijk veranderen, de gedane schade wordt dan niet weggemaakt maar we kunnen het proces wel vertragen. Als je dat niet doet, wordt het Amazonegebied langzaam een savanne. Dat is slecht voor biodiversiteit en mensen in Brazilië, en het heeft ook gevolgen voor klimaatverandering. Het Amazonegebied bestaat uit zes miljoen vierkante kilometer, ongeveer de helft van de Verenigde Staten. Tropisch regenwoud neemt veel CO₂ op uit de atmosfeer, dus als het bos kleiner wordt, wordt er ook minder CO₂ opgenomen en minder zuurstof uitgestoten. Bij de branden komt zelfs CO₂ vrij.’
Het Amazonegebied staat bekend om dichte regenwouden. Het is van groot belang voor de regulering van het klimaat op aarde: de bomen halen CO₂ uit de lucht en stoten zuurstof uit. Het gebied kent een grote biodiversiteit. Er wordt geschat dat op een gebied van minder dan 1,3 vierkante kilometer Amazonewoud meer dan duizend verschillende boomsoorten kunnen leven.
Waarom is dit onderzoek voor u persoonlijk belangrijk?
‘Ik heb sinds mijn promotieonderzoek altijd in tropische regenwouden gewerkt. Ik heb een sterke connectie met inheemse mensen, ik denk dat mensen vaak vergeten dat de branden ook hun manier van leven sterk beïnvloeden. Zij zijn afhankelijk van het regenwoud voor hun eten, land en medicijnen. Inheemse stammen leven al zes- tot zevenduizend jaar in het regenwoud en zij hebben niet gezorgd voor een enorme ramp in het ecosysteem. Wat dat betreft hebben zij een veel duurzamer leefstijl, we kunnen veel van hen leren.’
Wat zou nu moeten gebeuren, volgens u?
‘De brandstichting en ontbossing moet onmiddellijk stoppen. Maar ik weet wel dat dat op gespannen voet staat met economische implicaties. Economie zal altijd schade berokkenen aan idealen. Regeringen moeten de positieve en negatieve zaken tegen elkaar afwegen.’
