De lessen uit één jaar online onderwijs? ‘De tijd van grote hoorcolleges is nu echt voorbij’
Onderwijskundigen op de UvA zagen de overgang naar online colleges tijdens de coronacrisis als een unieke kans om te leren over digitalisering in het onderwijs. Wat werkt wel, wat werkte niet? Inmiddels zijn hun bevindingen samengevoegd in een lijvig onderzoeksrapport. Onderwijskundige Monique Volman vertelt. ‘De kern van academisch onderwijs is toch het gesprek over de stof en het toepassen van de stof, op een kleinschalige manier.’
Waarom vond u het zo belangrijk om dit onderzoek te doen?
‘Zodra we online onderwijs gingen geven dacht ik: hier gaan dingen gebeuren die superinteressant zijn. Het zou heel jammer zijn om daar niet bovenop te zitten. De UvA was sowieso al bezig met een traject over implementatie van digitalisering, en zoekende naar een vorm die past bij de universiteit. Dan moet je deze kans aangrijpen.’
In focusgroepen hebben tientallen UvA-studenten en -medewerkers hun zegje kunnen doen over het onderwijs in de coronaperiode. Wat waren de belangrijkste lessen?
‘Dat zijn er een aantal. Een van de opvallendste zaken, bezien vanuit het studentenperspectief, was dat online onderwijs doorgaans heel gestructureerd was. Docenten moesten erg duidelijk zijn over de doelen, wanneer studenten wat gingen doen en met wie, of waar studenten dingen konden vinden in de Canvas-leeromgeving. Hoewel veel studenten ongelukkig waren met de totale situatie zeiden ze achteraf beter te weten waar ze aan toe waren. Iets anders wat eruit sprong was dat docenten veel geëxperimenteerd hebben met tools om studenten te activeren. Ze konden dat niet doen via het persoonlijke contact in de collegezaal, dus er moest meer georganiseerd worden. Docenten zijn heel creatief geweest in het bedenken van opdrachten om studenten aan de slag te krijgen. Veel docenten hadden daarbij de ervaring dat de breakoutrooms in Zoom heel goed werkten, ook de verlegener studenten kwamen meer aan het woord.’
‘Het derde ding is dat we al lang praten over flipping the classroom. We zijn eraan gewend geraakt om kennisoverdracht tijdens het college te doen en we verwachten dat studenten dan zelf thuis de stof verwerken. Eigenlijk wil je dat wil omdraaien: de kennisoverdracht vindt vóór college plaats doordat studenten een kennisclip bekijken of het studieboek goed lezen, en in college houd je je bezig met verwerking, toepassing, opdrachten maken. Dat werd nu voor de hand liggender: kennisclips online plaatsen of opgenomen colleges beschikbaar stellen, en de collegetijd gebruiken voor discussie, de diepte ingaan.’
Inmiddels is de UvA voornemens al het onderwijs weer op de campus te laten plaatsvinden. Hoe houden we die goede zaken dan vast?
‘We hebben tijdens de coronacrisis veel ellende ervaren, maar er waren ook goede dingen, en met een deel daarvan zullen studenten en docenten willen doorgaan. Het bleek heel prettig om een en ander vanuit huis te kunnen doen, of online input te krijgen, of gastdocenten en gastsprekers uit andere landen te kunnen halen. Ik denk ook dat docenten studenten zullen blijven stimuleren om via Canvas al bepaalde voorbereidingen te doen. Ik hoop dat de ervaring dat kennisoverdracht ook op andere manieren kan plaatsvinden dan in een hoorcollege, bijvoorbeeld via die kennisclips, tot een duurzame verandering zal leiden. Ik denk dat de tijd van grote hoorcolleges echt voorbij is, of binnenkort voorbij zou moeten zijn. De kern van academisch onderwijs is toch het gesprek over de stof en het toepassen van de stof, op een kleinschalige manier, dan werken zulke gesprekken ook beter. We hebben gemerkt dat studenten graag als persoon gezien willen worden, en met hun eigen belangstelling en perspectieven in colleges aanwezig willen zijn.’
Voor de studie hielden de onderzoekers 25 online focusgesprekken waaraan 25 docenten en 44 studenten van de UvA meededen. Ze spraken over de rol van de docent, sociale interactie in het onderwijs en betrokkenheid bij gezamenlijke betekenisgeving aan de leerstof.
Acht ‘veelbelovende praktijkvoorbeelden’, ofwel teaching stories, van online en blended onderwijs zijn opgetekend en worden gepubliceerd op de website van het Teaching & Learning Centre van de UvA.
Ik kan me voorstellen dat docenten al snel weer in hun ‘oude groef’ terechtkomen, bijvoorbeeld omdat ze hun handen al vol hebben aan fysiek onderwijs.
‘Die omslag gaat in elk geval niet vanzelf, en ook niet bij iedereen. Maar het is belangrijk om de positieve aspecten van digitalisering goed te gebruiken en verder te ontwikkelen. Je kunt stukjes onderwijs bijvoorbeeld online doen en gebruik maken van digitale tools, zowel tijdens het college als in de voorbereiding. Daar moeten dan ook faciliteiten voor bestaan, in veel collegezalen kun je nu bijvoorbeeld al hybride colleges geven. Er moeten ook voorwaarden worden gecreëerd op het gebied van roostering en docentprofessionalisering. Wat helpt is dat deze ontwikkeling in het onderwijs van onderop is gekomen: er wordt wel lelijk gedaan over emergency remote teaching dat razendsnel moest worden opgezet, maar mensen zijn daardoor wel iets gaan doen wat bij ze past. Digitaliseringsprojecten mislukken vaak omdat men denkt: ik zie het voordeel niet, het past niet bij me, de hoge bazen willen bepalen hoe ik les met geven.’
Gaat u nog verder met dit onderzoek?
‘Dat wil ik in ieder geval heel graag. Juist nu we gaan experimenteren met mengvormen van digitaal en fysiek onderwijs is het heel belangrijk om het onderzoek door te zetten en te kijken hoe docenten daar vorm aan geven. Terug zijn op de campus na een jaar online les levert soms grappige situaties op: zo heb ik al eens gemerkt dat studenten het jammer vonden dat ze fysiek niet in breakoutrooms konden, omdat een hele zaal studenten die in groepjes werken een enorme herrie veroorzaakte. Dat zet aan het denken over hoe je dit anders kunt organiseren. We willen de goede voorbeelden uitlichten, analyseren en beschikbaar stellen voor andere docenten ter inspiratie, zodat iedereen ervan kan leren.’
