Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Juliane Liebermann (Unsplash)
wetenschap

Stiefmoeders laveren tussen hoge verwachtingen en hoedanigheid van indringer

Dirk Wolthekker,
23 maart 2021 - 12:12

Steeds meer mensen zijn opgegroeid met een of meer stiefouders. Hoe hecht is de relatie tussen volwassen stiefkind en stiefouder op de langere termijn, en hoe solidair zijn ze met elkaar? De biologische moeder blijft allesbepalend, concludeert socioloog en promovendus Kirsten van Houdt.

Berust het Assepoester-syndroom over de boze stiefmoeder op waarheid?

‘Ergens schuilt er wel iets van waarheid in, maar niet helemaal. Bij het Assepoester-syndroom draait het om de stiefmoeder die van zichzelf al slecht zou zijn. Dat is niet iets wat uit mijn onderzoek blijkt. Waar het om gaat is dat de rol van de biologische moeder zo belangrijk is en blijft, dat er na een scheiding geen of weinig ruimte overblijft voor een stiefmoeder. Die stiefmoeder hoeft verder helemaal geen slechte vrouw te zijn, wat bij Assepoester – althans volgens het sprookje – wel het geval was.’

Kirsten van Houdt

Een stiefmoeder is vaak gelijktijdig ook biologische moeder. Maakt dat nog uit in de relatie tot de kinderen?

‘Om bij de Assepoester-metafoor te blijven: daar trok de stiefmoeder haar eigen kinderen voor. Dat blijkt in de echte wereld gemiddeld niet zo te zijn. Stiefmoeders zijn zich bewust van hun positie als stiefmoeder, maar in de omgang met de kinderen maakt dat niet uit. Ze stellen zich niet anders op tegenover hun stiefkinderen wanneer ze biologische kinderen hebben dan wanneer ze die niet hebben.’

 

Toch hebben stiefmoeders een twijfelachtige reputatie.

‘Maar ze hebben vaak ook een hele moeilijke en ingewikkelde rol, waar ze zelf eveneens mee worstelen, blijkt uit eerder onderzoek. Enerzijds willen ze een goede “moeder” zijn voor kinderen die niet van haar zijn, maar ze willen ook biologische moeder niet voor het hoofd stoten. De sociale rol van de moeder is exclusief toegeschreven aan de biologische moeder en kan niet zomaar door andere ouderfiguren worden aangenomen. Dat kan een lastige spagaat opleveren.’

 

Tenzij de biologische moeder dood is.

‘Dat maakt inderdaad wel een groot verschil, want dan is die moeder er niet meer en krijgt de stiefmoeder als het ware automatisch een grotere rol. Maar als de ouders al gescheiden waren en de biologische moeder overlijdt daarna, dan blijft de rol van de stiefmoeder kleiner dan wanneer de biologische moeder overlijdt in het huwelijk met de biologische vader.’

‘Voor stiefvaders lijkt de lat minder hoog te liggen. Van stiefmoeders wordt veel verwacht, maar tegelijkertijd worden zij snel als indringer gezien’

Maakt de leeftijd van de kinderen uit in relatie tot stiefouders?

‘Hoe hecht de relaties zijn verschilt sterk tussen vaders en moeders, en hangt af van de tijd die ouder en kind samen hebben doorgebracht. Volwassen kinderen in stiefgezinnen hebben doorgaans de hechtste relatie met hun biologische moeder, terwijl de relatie met de biologische vader vaker afstandelijk is. Stiefvaders zien zichzelf – in tegenstelling tot stiefmoeders – vaker als eigen vader van zijn stiefkinderen en zij accepteren dat. Relaties tot stiefvaders zijn vaak vergelijkbaar met die tot biologische vaders en vaak zelfs beter.’

 

Waardoor komt dat?

‘Stiefvaders krijgen over het algemeen meer ruimte en de lat lijkt minder hoog te liggen qua verwachtingen. Van stiefmoeders wordt veel verwacht, maar tegelijkertijd worden zij snel als indringer gezien.’

 

Wat raad je ouders aan op het moment dat er een samengesteld gezin gaat ontstaan?

‘Heel goed nadenken over hoe je met de kinderen omgaat, wat de verwachtingen zijn en hoe de taakverdeling is tussen ouders onderling en in de relatie tot de stiefouders. Probeer op één lijn te komen, want als ouders tegengestelde verwachtingen hebben wordt het heel lastig. Gelijktijdig moet je heel voorzichtig zijn met de aanname dat bloedverwantschap het vangnet voor alle problemen is. Er kunnen heel warme stief-relaties bestaan, al ontstaan er in het begin bijna altijd fricties en moeilijke episodes die kinderen in hun volwassen leven meedragen.’

 

Kirsten van Houdt promoveerde afgelopen vrijdag op het proefschrift Stepfamilies in adulthood. Solidarity between parents and adult children.