.jpg)
‘Ondanks sociale media groeit protest in de praktijk gewoon via lokale netwerken’
Sociale media lijken tegenwoordig onlosmakelijk verbonden met protestbewegingen. Maar is dat ook zo en is het protest daardoor effectiever? Politicoloog en socioloog Sander van Haperen onderzocht het en promoveert er komende week op.
.jpg)
Sander, wat heb je precies onderzocht en waarom?
‘Ik heb onderzoek gedaan naar de rol van sociale media bij protestbewegingen en dan heb ik vooral gekeken naar Twitter en Instagram. Welke rol spelen die bij het mobiliseren en organiseren van sociale bewegingen. In theorie zou je verwachten dat de geografische afstand geen rol speelt bij het mobiliseren van mensen via virtuele media. Dat zag je heel goed bij de Occupy-beweging. Ik vond het fascinerend om te zien hoe die beweging begon in New York, maar binnen de kortste keren ontstond op het beursplein in Amsterdam een vergelijkbare actie. Ik verwachtte dat sociale media daarbij een belangrijke rol speelden en onderzocht daarom de Black Lives Matter-beweging en de Immigrant Rights Movement in Amerika.’
En?
‘Dat is niet helemaal uitgekomen. Een deel van de interactie en communicatie binnen sociale bewegingen verloopt weliswaar via sociale media, maar het gaat voornamelijk met bekenden die bij elkaar in de buurt wonen. Sociale media zijn een weerspiegeling van onze sociale netwerken en de meeste contacten hebben we met mensen in de buurt. Hoewel het dus in theorie mogelijk is om via sociale media veel grotere groepen mensen te bereiken, groeit protest in de praktijk gewoon via lokale gemeenschappen.’
Uit Harvard-onderzoek bleek onlangs dat sociale media steeds vaker protestbewegingen in gang zetten, maar dat de effectiviteit van protest lager is dan ooit. Is dat ook jouw bevinding?
‘Dat heb ik niet onderzocht, maar ik vermoed dat dit wel genuanceerd kan worden. Je kunt natuurlijk altijd een protestdemonstratie liken of een evenement. Je kunt zeggen dat je geïnteresseerd bent of aangeven dat je komt en dan vervolgens wegblijven. Maar als je kijkt naar het boerenprotest, de gele hesjes of Extinction Rebellion, bewegingen waarbij sociale media een belangrijke rol spelen, dan kun je niet zeggen dat die bewegingen zonder effect zijn, ook niet onder beleidsmakers. Ik geloof niet zo in het verschil tussen virtueel en real protest.’
Sociale bewegingen lijken door de sociale media geen leiders meer te hebben of misschien is iedereen de leider. Klopt dat?
‘Nee, dat klopt niet. Het idee bestaat dat iedereen op sociale media zomaar bekend en prominent kan worden, maar binnen protestbewegingen is dat is maar heel sporadisch het geval. Dat komt door het tempo en de dynamiek van de sociale media. Tegen de tijd dat je je als leider of prominent figuur kunt manifesteren ben je al weer leider af. Het is hard werken en bovendien krijgen prominente leiders op sociale media het zwaar te verduren door tegenstanders. Instant-fame bestaat eigenlijk niet.’
Je zegt dat door sociale media nieuwe en bestaande ongelijkheden worden gevormd in sociale bewegingen. Over wat voor ongelijkheid hebben we het dan?
‘Er bestaat een soort utopisch ideaal dat door de sociale media allerlei nieuwe leiders naar boven komen drijven, maar dat gebeurt niet. Wel is het zo dat bijvoorbeeld door Instagram emoties kunnen worden overgedragen op grote afstand, wat eerder veel minder het geval was. Er zijn ook meer activisten zichtbaar geworden, maar tot andere leiders heeft het niet geleid.’
Moeten we nu eigenlijk blij zijn met sociale media als katalysator van protest of blijft hun invloed op lange termijn toch beperkt?
‘We hebben er zeker wel wat aan. De sociale media maken veel meer sociale bewegingen zichtbaar. Alleen al om je op de hoogte te stellen wat er gaande is, is het goed dat de sociale media er zijn.’
Sander van Haperen hoopt op dinsdag 3 december om 12 uur te promoveren op zijn proefschrift Digitally networked grassroots. Social media and the development of the movement for black lives and immigrant rights movement in the United States. De plechtigheid vindt plaats in de Agnietenkapel en is vrij toegankelijk.
