‘Apps bieden Chinese gays de kans om deel uit te maken van de gaywereld’
De dating-apps Zank, Blued en Aloha bieden een digitaal platform voor de Chinese LGBT-gemeenschap. Shuaishuai Wang (30) onderzocht hoe deze apps zich ontwikkelen onder het scherpe toezicht van de Chinese staat. ‘Veel homoseksuele mannen in China zijn getrouwd met een vrouw.’
Blued heeft meer dan 40 miljoen gebruikers en Zank had bijna 20 miljoen gebruikers voordat deze door de overheid uit de lucht werd gehaald. Waarom zijn deze apps zo populair?
‘In grote steden als Hangzhou, Shanghai of Nanjing wordt homoseksualiteit redelijk aanvaard. Je ziet daar stelletjes hand in hand lopen en je hebt veel gaybars. In kleinere steden of het platteland ontbreekt een dergelijke fysieke ontmoetingsplek en heerst er een grote taboe op homoseksualiteit. Daar hebben veel homoseksuele mannen, vaak op aandringen van hun ouders, gewoon een vrouw en kinderen. Via de apps kunnen ze alsnog deel uitmaken van de gaywereld. Je kan livestreamen, online winkelen of spelletjes spelen met andere gebruikers. Door cadeautjes te kopen voor andere gebruikers kun je de aandacht trekken van mannen die je aantrekkelijk vindt. Zo maken de bedrijven achter de apps winst. Vooral in de kleinere steden worden de apps niet gebruikt voor fysiek contact of daten, maar voor emotionele binding. Het komt zelden voor dat gebruikers met elkaar in het echte leven afspreken.’
Accepteert de overheid dit?
‘Intimiteit en seks via livestreams worden door de overheid gezien als pornografie en obsceniteit. Om als bedrijf een homo-datingapp te starten moet je nauw samenwerken met de staat. Blued heeft met meer dan 40 miljoen een monopolie op de homo-datingmarkt. De overheid heeft baat bij de economische groei die de app brengt. Door de komst van Blued is de pink economy een begrip geworden. Dat is een term uit het Westen die het koopgedrag van de LGBT-community beschrijft. Verder is Blued een platform voor hiv- en aids-preventiecampagnes en biedt het de overheid inzichten in het gedrag van de homoseksuele gemeenschap. De verspreiding van ziektes als hiv en aids zijn moeilijk in kaart te brengen, omdat homoseksuelen door de taboes zich er vaak niet over uitspreken. Blued maakt zichzelf op deze manier nuttig voor de overheid op het gebied van volksgezondheid, internetveiligheid en de digitale economie.’
En toch is de app Zank uit de lucht gehaald. Hield het bedrijf zich niet aan de regels?
‘Het bedrijf keerde zich af van de staat en promootte openlijk homorechten, waarmee het volgens de overheid zou hebben aangezet tot activisme. Het bedrijf wilde bovendien niet meedoen aan de hiv- en aids-preventiecampagnes, omdat de oprichters van mening waren dat dit bij zou dragen aan een stigma rondom homo’s en deze ziekte.
Bedrijven achter de Chinese apps moeten zich constant aanpassen aan de veranderende regelgeving van de staat, in tegenstelling tot westerse apps als Grindr of Jack’D. Die zijn al vier jaar lang exact hetzelfde. Blued daarentegen, is veel veranderd. De livestreams waren eerst veel seksueler. De app heette in zijn starttijd nog een ‘gay-app’, nu is het een app die ‘gericht is op een verticale groep’. Door woordkeuze kunnen bedrijven de censuur op slimme wijze omzeilen.’
Was het moeilijk om deelnemers te vinden voor je onderzoek?
‘Mannen benaderen voor onderzoek was zeer lastig. Vooral als ze in een heterohuwelijk zitten, zijn de mannen genoodzaakt zeer privé en discreet te zijn. Ik probeerde voor mijn onderzoek via de apps met ze in contact te komen, door met ze te praten via de livestreams.’
Wat is het meeste schokkende verhaal dat je bent tegengekomen?
‘Ik had een interview met een dertigjarige man uit een klein stadje in de provincie Sichuan. Op aandringen van zijn moeder ging hij vaak op blind dates met vrouwen. Hij stuurde op Blued alleen maar cadeautjes naar één livestreamer. Deze livestreamer was de man van zijn dromen. Een tijdlang gaf hij het dubbele van zijn inkomen uit aan cadeautjes voor de man, want hiermee kan je de aandacht trekken van andere gebruikers. Toch wilde hij hem nooit in de realiteit ontmoeten, omdat hij bang was dat het dan anders zou worden dan verwacht. Hij noemde de man zijn little dream.’
Je bent zelf, naast onderzoeker, ook Chinees en homoseksueel. Hoe voel jij je na dit onderzoek?
‘Ik sta zeer kritisch tegenover censuur en de houding van de Chinese overheid tegenover de lgbt-community. Mijn promotor zei terecht dat mijn kritische houding mijn onderzoek in de weg kon staan. Ik moest proberen om in de schoenen te staan van een homo in China en kijken wat zijn behoeftes en gedrag zou zijn binnen de beperkingen die door de overheid worden opgelegd. Het doel van de bedrijven is meer om homoseksuelen meer zichtbaarheid te geven, niet per se om gelijkheid te creëren. Aanzetten tot activisme heeft namelijk geen zin, dan eindig je zoals Zank. Wat dat betreft ben ik blij dat ik zelf in Nederland woon.’
Shuaishaui Wang promoveerde op dinsdag 19 november op zijn proefschrift Living with Censorship: The Political Economy and Cultural Politics of Chinese Gay Dating Apps.
