Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Marcel Oosterwijk (cc, via Flickr)
wetenschap

‘Afkeer van immigratie hangt niet samen met aantal immigranten in een land’

Dirk Wolthekker,
19 september 2019 - 12:11

De mate en manier waarop landen immigranten opnemen en hoe immigranten integreren, is cruciaal voor hoe we naar migranten kijken, zegt promovendus Joep Schaper. Hij promoveert op een onderzoek naar de relatie tussen de opname van migranten in Europese landen en de houding ten opzichte van migranten. ‘Ik word soms wel somber van hoe het migratiedebat wordt gevoerd.’

Joep, je hebt onderzoek gedaan naar de opname van immigranten en het debat over immigratiestandpunten in Europese verzorgingsstaten. Waarom is dat een belangrijk onderwerp?

‘Het voeren van dat debat draagt bij aan de samenhang en sociale cohesie in Europa. Het is een debat dat niet alleen wordt gevoerd tussen voor- en tegenstanders van immigratie, maar het gaat ook over mensen: de immigranten zelf. In mijn onderzoek heb ik geprobeerd anti-immigratie-attitudes te verklaren. Daarbij heb ik gebruik gemaakt van grote bestaande Europese surveys, waarbij tienduizend Europeanen werden ondervraagd. Daarbij constateerde ik dat anti-immigratie-attitudes niet samenhangen met het aantal immigranten in een land, maar met de manier waarop ze worden opgenomen.’

Foto: SCP
Joep Schaper

Migranten met een islamitische achtergrond lijken op meer weerstand te stuiten dan andere migranten. Is dat zo?

‘In mijn onderzoek maak ik onderscheid tussen de attitudes van laagopgeleide autochtonen en hoogopgeleide autochtonen. Als je die attitudes in verband brengt met immigranten en immigratie blijkt dat laagopgeleide autochtonen met een sterke anti-immigratiehouding op een aantal culturele onderwerpen anders denken dan het landelijke gemiddelde. Wanneer immigranten sterk verschillen van autochtonen qua culturele waardes als religiositeit, opinie over homorechten en persoonlijke vrijheden, dan blijken laagopgeleide autochtonen duidelijk negatiever over immigratie dan hoogopgeleide autochtonen.’

 

Je hebt ook het verband tussen immigratie en de verzorgingsstaat onderzocht en spreekt van welfare chauvinism. Wat bedoel je daarmee?

‘Anders dan bij culturele onderwerpen speelt bij economische onderwerpen, zoals werkloosheidsbeleid en het recht op werkloosheidsuitkeringen het zogenoemde welfare chauvinism een rol in de houding ten opzichte van immigranten, in het bijzonder onder laagopgeleide autochtonen. Meer dan hoogopgeleiden vinden zij dat de verworvenheden van de verzorgingsstaat, zoals een WW-uitkering, rechten zijn van mensen die daar altijd aan hebben bijgedragen en niet van nieuwkomers. Ook uit ander onderzoek blijkt vaak dat laagopgeleide autochtonen over het algemeen vrij chauvinistisch zijn over de verzorgingsstaat, wanneer immigratie als een verzorgingsstaat-issue wordt geframed in de media .’

‘Het hebben van een WW-uitkering kan negatief werken voor de arbeidsmarktpositie van migranten’

Naarmate immigranten hier langer zijn dragen ze toch ook financieel bij aan de verzorgingsstaat?

‘Als je kijkt naar arbeidsmarktbeleid blijkt dat het hebben van een WW-uitkering minder goed uitpakt voor migranten dan voor autochtonen. Het kan zelfs averechts werken voor de arbeidsmarktpositie van migranten. Pas als migranten langer dan tien jaar in het nieuwe land zijn blijkt dat ze voordeel hebben bij een arbeidsmarktbeleid. Het is dus belangrijk om beter te kijken hoe migranten daar sneller na hun aankomst in het migratieland profijt van kunnen hebben en daar beleid op te maken.’

 

Wat zou er moeten veranderen?

‘Het is zaak om arbeidsmarktbeleid beter af te stemmen op de groep nieuwe migranten, door goed te kijken wat zij nodig hebben en daar slimme programma’s op te maken. Dit kan het leren van de taal zijn en het aanbieden van een opleiding in het verlengde van werk en/of studie dat zij in het land van herkomst deden. Het beleid is nu heel generiek: alle nieuwkomers moeten door hetzelfde malletje. Dat werkt vaak niet. Het beleid zou meer maatwerk moeten zijn.’

‘Voor de zogenoemde verzorgingsstaat-magneet-theorie is niet zoveel bewijs’

Ik hoor vaak dat Nederland door de eeuwen altijd een immigratieland is geweest en dat dit ons veel heeft gebracht. Is het probleem niet dat hen vroeger geen verzorgingsstaat met alle kosten van dien wachtte en nu wel?

‘Voor de zogenoemde verzorgingsstaat-magneet-theorie is niet zoveel bewijs. De migratiekeuze is vaak veel meer gebaseerd op migratiemogelijkheden en netwerken. Kijk naar een land als de VS. Veel migranten willen er naartoe, maar daar wacht hen geen uitgebreide verzorgingsstaat.’

 

Je brengt anti-immigratiehoudingen ook in relatie tot berichtgeving in de media. Ontbreekt het niet vaak aan genuanceerde berichtgeving?

‘Genuanceerdere berichtgeving is natuurlijk altijd beter, maar bewustwording over hoe media werken is misschien wel effectiever. Om een voorbeeld te noemen: 6 procent van de inwoners in Nederland heeft een islamitische achtergrond, maar in de media wordt zó veel aandacht geschonken aan de islam dat mensen gemiddeld denken dat het om 30 procent gaat. Terughoudendheid bij framing tot alle feiten van een gebeurtenis bekend zijn is belangrijk. Het is de taak van journalisten om het nieuws te brengen en dat kan natuurlijk niet zonder framing, maar mensen moeten zich er wel bewust van zijn dat nieuws zich richt op het abnormale en vaak het negatieve. In verreweg de meeste gevallen hoeft negatieve framing niet het beeld over moslims te bepalen, want in de dagelijkse praktijk verloopt die omgang prima.’

 

Ik hoor mensen wel eens zeggen dat ze de immigratie willen stoppen voor toekomstige generaties en niet omdat er nu zo veel immigratie is. Maken zulke attitudes dit hele debat niet bijna uitzichtloos?

‘Ik word soms wel somber van hoe het migratiedebat wordt gevoerd. Een belangrijke nuance is dat de gemiddelde houding ten aanzien van migratie in Nederland de afgelopen jaren niet sterk veranderd is. De mensen die tegen immigratie zijn, zijn een stuk feller in hun bewoordingen geworden.’

 

Joep Schaper hoopt op vrijdag 20 september om 11 uur te promoveren op zijn proefschrift Immigration absorption and anti-immigration-attitudes in European welfare states. De promotie vindt plaats in de Aula (Oude Lutherse Kerk) en is vrij toegankelijk.