Een groot ego? Dat kan heel nuttig zijn, zegt deze UvA-onderzoeker
Leidt een groot ego tot meer succes? Universitair hoofddocent Joël van der Weele (microeconomie) publiceerde maandag een paper over zelfdeceptie – ook wel ‘zelfbedrog’ – in het wetenschappelijke tijdschrift Nature. ‘Het is een onbewuste strategie om sterker voor de dag te komen in sociale situaties.’
Wat hebt u onderzocht?
‘Ons onderzoek gaat over zelfdeceptie – het voor de gek houden van jezelf – van proefpersonen in het lab. We hebben de zelfverzekerdheid van proefpersonen gemeten door hen een intelligentietest te laten doen en hen achteraf geld te laten inzetten op het resultaat. Eén groep kreeg voor de test te horen dat ze na afloop anderen van hun intelligentie zouden moeten overtuigen – als dat lukte, konden ze extra geld verdienen. Die groep vond zichzelf intelligenter, ondanks de financiële prikkel om geld te winnen door de juiste intelligentiescore te schatten. Je overtuigt dus eerst jezelf voordat je anderen gaat overtuigen.
Daarnaast bleek er een causaal verband te bestaan tussen de inschatting van proefpersonen van hun eigen resultaten en de indruk die ze achterlieten op andere proefpersonen. Die laatsten fungeerden als evaluator en kregen juist betaald om de daadwerkelijke intelligentiescore in te schatten. Daadwerkelijke zelfverzekerdheid, realistisch of niet, betaalt zich in onderlinge interacties dus uit.’
Waarom is het belangrijk?
‘Het kan verklaren waarom overdreven zelfverzekerdheid – overconfidence – zo vaak voorkomt, hoewel dat het oordeelsvermogen niet ten goede komt. Ons onderzoek suggereert dat zelfverzekerdheid sociale voordelen heeft en dat zelfbedrog over het eigen kunnen een onbewuste strategie is om sterker voor de dag te komen in sociale situaties. Dit onderzoekt sterkt daarnaast het idee dat onze cognitie niet is geëvolueerd om optimaal realistisch te zijn, maar deels om anderen te overtuigen. De beste manier om dat te doen is door zelf niet helemaal realistisch te zijn.’
U noemt Donald Trump en Boris Johnson als voorbeelden van mensen die overconfident zijn. Waarom?
‘Zelfdeceptie is niet hetzelfde als ego, maar het is er wel een onderdeel van. Donald Trump en Boris Johnson laten zien hoe onze onderzoeksrestulaten buiten de wetenschap relevant kunnen zijn. Vooral Trump lijkt zichzelf te hebben overtuigd van zijn eigen intelligentie en gebruikt dat geloof om indruk te maken op anderen. Dat werkt niet bij iedereen, maar wel bij genoeg mensen. Uiteraard zijn deze voorbeelden speculatief, want we hebben Trump noch Johnson onderzocht, maar het past wel goed bij onze resultaten.’
Een groot ego levert ook vaak kritiek op.
‘Zeker waar. Ons onderzoek toont daarentegen dat proefpersonen met extreme claims over hun testresultaten niet slechter beoordeeld worden dan mensen die bescheidener zijn. Het gaat hier om korte interacties in een lab, dus over de effecten op lange termijn weten we niets. Ook zijn het gemiddelden: niet iedereen reageert hetzelfde op iemand met een groot ego.’
Wat vond u het leukste aan dit onderzoek?
‘Het was leuk om aan een onderzoek te werken in het grensgebied van experimentele economie, sociale psychologie en evolutionaire theorie. Daardoor leer je verschillende zienswijzen en theorieën kennen. Ook had ik een erg fijne samenwerking met co-auteur Peter Schwardmann, die aan de Ludwig Maximilians Universiteit in München werkt.’
