Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Plum leaves (cc, via Flickr)
wetenschap

‘Narcisten vermijden vaak intimiteit, maar hechte relaties zijn juist goed’

Marleen Hoebe,
6 juni 2019 - 08:55

Ontwikkelingspsycholoog Eddie Brummelman heeft naast zijn onderzoek naar narcisme in de kindertijd een boek geschreven over narcisme, omdat hij aan iedereen wil laten zien dat narcisme niet alleen bij heel extreme gevallen hoort. ‘Iedereen kan deels narcistische trekken in zichzelf herkennen. Als je daar last van hebt, kun je er iets aan doen.’

Eddie Brummelman, docent en onderzoeker aan de UvA, schreef het boek Bewonder mij! over narcisme. Brummelman doet zelf onderzoek naar narcisme in de kindertijd en bekijkt wat voor gevolgen dit heeft. ‘De intenties van ouders zijn altijd goed,’ vertelt hij. ‘Ze willen hun kind gewoon gezonde zelfwaardering meegeven.’

Ben jij narcistisch?
  • Voel jij je verheven boven anderen?
  • Kijk je neer op anderen?
  • Wil je het liefst dat anderen jouw grootsheid ook erkennen?
  • Vind je je eigen persoonlijkheid de ideale persoonlijkheid?
  • Zie je relaties met anderen als competitie?

 

Als bovenstaande punten bij jou van toepassing zijn, is er een kans dat je narcistische persoonlijkheidstrekken hebt. Maar let op: niemand is 100 procent narcist of 100 procent niet-narcist. Als je last hebt van die persoonlijkheidstrekken, kun je er iets aan doen. Wat je kunt doen, lees je in dit stuk.

‘Sinds de jaren zeventig is de manier waarop we naar opvoeding kijken alleen enorm veranderd. Er kwam een beweging die dacht dat alle problemen in de maatschappij, zoals angst, depressie en agressie, door een lage zelfwaardering komen. De overtuiging was dat als we kinderen vanaf jonge leeftijd overspoelen met complimenten, we die problemen kunnen voorkomen. Veel ouders denken tegenwoordig nog steeds dat het goed is om kinderen te overspoelen met complimenten zodat ze tevreden zijn met zichzelf. Maar onderzoek laat zien dat kinderen op een voetstuk zetten niet bijdraagt aan een gezonde zelfwaardering; het zorgt juist voor een narcistische persoonlijkheid.’

 

Uit onderzoek blijkt nu dat mensen een hogere score halen op narcisme-vragenlijsten dan dertig jaar geleden. Het gaat hierbij niet alleen om extreme gevallen. ‘Iedereen kan deels narcistische trekken in zichzelf herkennen,’ zegt Brummelman. ‘Ik merk het ook bij mezelf. Toen ik bijvoorbeeld een keer vroeg vertrok om op tijd bij een bespreking aanwezig te zijn, stond ik toch vast in het verkeer en was ik bang dat ik te laat op mijn afspraak zou komen. Ik had het gevoel dat andere automobilisten dit mij aandeden, dat ze expres niet doorreden. Dat is een narcistische gedachte. Je staat namelijk niet vast in het verkeer, je bent het verkeer.’

Foto: Sander Nieuwenhuys
Eddie Brummelman

Narcisme is niet zeldzaam

Met zijn boek wil Brummelman laten zien dat narcisme niet alleen een zeldzame persoonlijkheidsstoornis is. Narcistische persoonlijkheidstrekken komen bij veel mensen voor. ‘Veel mensen worstelen met narcisme, vooral in onze individualistische samenleving,’ aldus Brummelman. ‘Narcisme kan niet alleen als je stoornis je eigen leven en dat van anderen behoorlijk dwarszitten, narcistische persoonlijkheidstrekken kunnen je ook al veel last geven. We denken vaak dat narcisten heel blij zijn met zichzelf. Maar ze ervaren vaak zelf behoorlijk wat stress, omdat ze de hele tijd bezig zijn om boven anderen uit te steken.’

 

Narcistische studenten gaan bijvoorbeeld vaker voor tentamens uit. ‘Als ze dan een slecht cijfer halen, weten ze dat het komt doordat ze gedronken hebben, en dat het niet komt door hun eigen leervermogen. Blijkbaar vinden ze het spannend hoe goed ze zullen presteren, dus willen ze voor zichzelf en voor anderen een verklaring hebben voor als ze eventueel falen. En als ze wel presteren ondanks de alcohol, is dat natuurlijk extra knap – dus het werkt beide kanten op.’

 

Geef warmte aan kinderen

Eigenlijk is narcisme heel tragisch, omdat narcisten steeds maar in een cyclus blijven zitten. Narcisten hunkeren er zo naar dat andere mensen hen bewonderen dat ze andere mensen afstoten. Brummelman vertelt het aan de hand van een groepje studenten dat elkaar niet kent en samen in een studiegroepje komt. ‘In het begin vinden groepsgenoten narcisten leuk en charmant, maar naarmate relaties langer duren verliezen ze hun populariteit. Ze zijn aanvankelijk heel goed in zichzelf laten zien en zichzelf waar maken, waardoor andere mensen hen bewonderen. Op een gegeven moment merken anderen dat narcisten de aandacht voortdurend op zichzelf gevestigd willen houden en agressief reageren op kritiek. De populariteit van narcisten wordt dan minder. De narcisten gaan dan weer op zoek naar anderen die hen kunnen bewonderen.’

 

Gelukkig kun je voorkomen dat mensen steeds het gevoel hebben dat ze zich verheven voelen boven anderen. Persoonlijkheid werd vroeger altijd gezien als iets wat in mensen zit en nooit meer verandert. Onderzoek laat nu steeds meer zien dat persoonlijkheid wel degelijk kan veranderen. ‘Als je wordt geboren, dan probeer je een beeld te vormen van je eigen persoon en wat voor plaats je hebt in de wereld. Als je ouders vertellen dat je beter bent dan andere mensen en dat je bewondering van anderen verdient, dan ga je dat op een gegeven moment geloven en verwacht je bewondering van andere mensen. Ouders moeten eigenlijk vooral warmte tonen, dat werkt veel beter dan dat ze hun kinderen overwaarderen. Laat als ouder zien dat je er voor ze bent, toon interesse en breng tijd met ze door. Het is goed voor kinderen om te zien dat ze gewaardeerd worden om wie ze zijn en niet omdat ze zo speciaal en bijzonder zijn. Zo ontwikkelen ze een gezonde zelfwaardering.’

‘Narcisten denken – onterecht – dat ze hun narcistische trekken nodig hebben om te slagen in deze maatschappij’

Narcisme kun je tegengaan

Ook op latere leeftijd kun je nog aan narcisme sleutelen. Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis kunnen namelijk hun diagnose uiteindelijk kwijtraken. Ze kunnen iets aan hun narcisme doen, zelfs in ernstige gevallen. Brummelman: ‘Narcisten vergelijken zichzelf steeds met anderen, omdat ze bewijs zoeken voor hoe geweldig ze wel niet zijn. Ze moeten zich juist gaan afvragen hoe ze over tijd gegroeid zijn, in plaats van dat ze steeds nadenken over hoe ze boven andere mensen kunnen uitsteken. Op deze manier krijgen ze hetzelfde gevoel van trots, zonder dat ze zich verheven hoeven te voelen.’

 

Daarnaast moeten we narcisten aanmoedigen om hechte relaties aan te gaan, volgens Brummelman. ‘Narcisten vermijden vaak intimiteit, omdat ze niet afhankelijk willen zijn en zich niet gelijkwaardig willen voelen. Dat vinden ze eng. Maar in een hechte relatie of vriendschap kun je je gewaardeerd voelen om wie je bent, ongeacht hoe speciaal of bijzonder je bent. En als je je gewaardeerd voelt door andere mensen, zorgt dat weer voor meer zelfwaardering.’

Het boek Bewonder mij! Overleven in een narcistische wereld - Uitgeverij Nieuwezijds

Narcisme is geen kracht

Maar een relatie met een narcist aangaan is nog niet zo makkelijk. Narcisten zijn aantrekkelijk voor onenightstands en om te daten, maar na langere tijd ontstaan er ruzies. Ze zien relaties namelijk als een competitie. Het ironische is dat narcisten elkaar opzoeken in relaties. ‘Vaak vallen we toch op mensen met dezelfde persoonlijkheidstrekken,’ legt Brummelman uit. ‘Vroeger werd daar anders over gedacht. Als narcisten in hele andere domeinen boven elkaar uitsteken kunnen ze best wel een relatie met elkaar aangaan, bijvoorbeeld wanneer de één beroepsvoetballer is en de ander arts.’

 

Toch zien narcisten hun narcisme vaak niet als iets dat ze willen veranderen; ze zien het als hun kracht. Ook als ze last hebben van hun narcisme. ‘Ze weten dat ze narcistisch zijn, ze weten ook dat anderen weten dat ze narcistisch zijn, en dat die anderen het vervelend vinden dat ze narcistisch zijn, maar ze denken – onterecht – dat ze hun narcistische trekken nodig hebben om te slagen in deze maatschappij. Met mijn boek wil ik mensen aanmoedigen om te streven naar gezonde zelfwaardering in plaats van narcisme.’