‘Mindfulness biedt goed alternatief voor Ritalin bij kinderen met ADHD’
Het gebruik van Ritalin door kinderen met ADHD is controversieel en steeds meer wetenschappers dringen aan op alternatieve behandelmethoden. Volgens UvA-promovendus Renée Meppelink kan mindfulness als een goed alternatief dienen voor medicatie. ‘We hopen met mindfulness een zaadje te planten waardoor de effecten steeds beter zichtbaar worden.’
Kinderen met ADHD ervaren aandachtsproblemen waardoor ze zich moeilijk kunnen concentreren en sneller afgeleid raken. Daarnaast kenmerkt ADHD zich door hyperactiviteit en impulsiviteit: kinderen met ADHD hebben moeite met stilzitten, bewegen constant en praten bijvoorbeeld voor hun beurt. Meppelink: ‘Kinderen zullen alleen een diagnose ADHD krijgen als dit gedrag niet past bij hun leeftijd.’ Ongeveer 5 procent van alle kinderen heeft ADHD.
Hoewel methylfenidaat – beter bekend als Ritalin – bij de meeste kinderen effectief is, is er steeds meer behoefte aan alternatieve behandelmethoden voor ADHD. Voornamelijk omdat het gebruik van Ritalin gepaard gaat met bijwerkingen, stigmatisatie en slechts op korte termijn effectief is – de symptomen keren terug zodra met medicatie wordt gestopt.
Trainen van aandachtsspier
Volgens Meppelink kan mindfulness kinderen met ADHD helpen omdat het aangrijpt op de kernsymptomen: aandachtstekort, hyperactiviteit en impulsiviteit. ‘Bij meditatie leer je om te focussen op je ademhaling, maar je gedachten zullen hierbij regelmatig afdwalen. Je leert om dit op te merken en je aandacht terug te brengen naar je ademhaling. Zo train je je zogenaamde aandachtsspier.’ Daarnaast kan mindfulness volgens haar helpen om bewust te worden van impulsen en niet altijd op de automatische piloot te reageren. ‘Het creëert ruimte voor een kind om na te denken over hoe ze willen reageren in plaats van meteen een schop te geven als iemand bijvoorbeeld een bal afpakt.’
Om de effectiviteit van mindfulness te kunnen vergelijken met het gebruik van Ritalin, maakte Meppelink gebruik van een randomised controlled trial (RCT), waarbij kinderen door middel van loting terechtkwamen in de medicatie- of de meditatiegroep. Niet alle ouders waren bereid om deel te nemen aan de loting – sommigen wilden zelf de behandeling van hun kind bepalen. Zij konden deelnemen aan de preference trial (PT). ‘De meesten wilden per se niet dat hun kind medicatie zou krijgen, maar er waren ook gezinnen waar de druk heel hoog was en waar medicatie op de korte termijn een oplossing kon bieden.’
Ouders als rolmodel
De kinderen en ouders in de meditatiegroep kregen acht weken lang wekelijks een mindfulness-sessie van anderhalf uur. Hierbij stond elke keer een nieuw thema centraal en leerden ze verschillende vormen van meditatie. Daarnaast werden de kinderen en ouders gestimuleerd om thuis te oefenen met mediteren. Na deze acht weken kregen ze een individueel meditatieplan met vormen van meditatie die goed bevielen.
Meppelink: ‘We hebben ervoor gekozen om ook ouders deel te laten nemen aan mindfulness-sessies omdat wij denken dat ouders als rolmodel kunnen dienen, bijvoorbeeld door thuis te oefenen met mediteren. Ook kan het ouders helpen bij het tegengaan van opvoedingsstress en bij het leren omgaan met eigen symptomen, want ADHD is erfelijk waardoor veel ouders zelf ook symptomen ervaren.’
Rust van binnenin
Met een vragenlijst en aandachtstaakjes werd vastgesteld in hoeverre de aandacht van de kinderen verbeterde. De vragenlijsten werden ingevuld door de kinderen zelf, hun ouders, leerkrachten en onderzoekers om een zo goed mogelijk beeld van hun aandacht te krijgen. ‘Hierbij zagen we dat de aandacht van kinderen in beide groepen verbeterde, maar dat medicatie beter werkte dan de meditatie.’
Daarnaast werd de aandacht van de kinderen vastgesteld door objectieve aandachtstaakjes, die door een onderzoeker werden afgenomen. ‘Verrassend genoeg scoorden beide groepen op deze taakjes even goed en was er geen verschil te zien tussen de kinderen die meditatie of medicatie hadden gehad. Dat hadden we van tevoren niet verwacht.’
Samen kunnen deze resultaten volgens Meppelink suggereren dat kinderen zich wel degelijk beter kunnen concentreren door middel van meditatie, maar dat dit niet altijd zichtbaar is voor de mensen in de omgeving. Meppelink: ‘We zagen dat de kinderen en ouders in de vragenlijst aangaven dat de mindfulness-sessies effectief waren, maar dat leerkrachten en onderzoekers dit niet opmerkten. Dit zou kunnen komen doordat medicatie kinderen vaak zichtbaar rustiger maakt, terwijl meditatie vooral binnenin voor meer rust zorgt.’ Daardoor denkt Meppelink dat de verbeteringen in aandacht bij meditatie lastig op te merken zijn voor mensen die verder weg staan van het kind, zoals de leerkrachten en onderzoekers.
Dit onderzoek laat volgens Meppelink zien dat mindfulness een veelbelovende behandeling kan zijn voor kinderen met ADHD. ‘Bij andere studies werd het effect van mindfulness op de lange termijn nog beter zichtbaar. We hopen dat we met de mindfulnesstrainingen een zaadje hebben gepland en dat de effecten hiervan in de toekomst verder toenemen. Mindfulness is iets wat je kunt blijven oefenen en integreert in je systeem, daarom worden mensen er steeds beter in.’ De gegevens om dit te onderzoeken heeft Meppelink al, maar de resultaten hiervan moeten nog worden geanalyseerd.
Renée Meppelink hoopt vrijdag 10 mei om 12.00 uur in de Agnietenkapel te promoveren op haar proefschrift Childhood ADHD: Meditation or Medication? Entree is vrij.
