Zo zorgen berichten op sociale media ervoor dat studenten meer én vaker drinken
Studenten die in aanraking komen met alcohol-posts op sociale media drinken meer en vaker. Dat blijkt uit onderzoek van UvA’er Hanneke Hendriks. ‘Door studenten hier bewust van te maken, hoop ik hun alcoholgebruik te kunnen verminderen.’
Universitair docent Hanneke Hendriks doet al jaren onderzoek naar hoe jongeren communiceren over alcohol en de invloed hiervan op hun alcoholgebruik. Dankzij haar Veni-beurs ontwikkelde ze een speciale app om het onlinegedrag van studenten goed te kunnen bestuderen. Met die app onderzocht ze alcoholgerelateerde posts. Dit zijn berichten op sociale media waarbij alcohol duidelijk in beeld te zien is of waarbij het duidelijk is dat het om alcohol gaat.
Hendriks: ‘Het kan gaan om een foto van een etentje waarbij een glas wijn op tafel staat, een groepsfoto waarop mensen een biertje vasthouden, of een tekstberichtje waarin staat: “Vanavond lekker zuipen!”.’ Alcohol hoeft volgens Hendriks niet centraal te staan in het bericht om tot alcohol-post te worden gerekend. Ook als alcohol op de achtergrond te zien is, kan dat volgens haar mensen prikkelen om te gaan drinken.
Te positief beeld
Deze alcohol-posts zorgen volgens Hendriks vaak voor een te positief beeld van alcohol, doordat alleen de positieve aspecten van alcohol worden getoond. ‘Je ziet op sociale media vaak gematigd alcoholgebruik, waarbij mensen lachend en in een sociale context worden getoond. Er is vaak weinig aandacht voor de momenten waarop mensen dronken zijn, vallen, gênant gedrag vertonen of overgeven.’
Dit is volgens Hendriks problematisch omdat onderzoek heeft aangetoond dat zelfs één glas alcohol al een negatieve invloed heeft op de gezondheid. Daarnaast zijn er hoge maatschappelijke kosten verbonden aan het drinken van alcohol. ‘Deze kosten worden bijvoorbeeld veroorzaakt door vandalisme, medische kosten en ordehandhaving in uitgaansgebieden. De problemen rondom alcohol zijn nog groter bij binge drinking – het drinken van meerdere glazen alcohol op een avond. Dat doen vooral studenten veel.’
Enkel voor vermaak
Met behulp van een vragenlijst onderzocht Hendriks waarom jongeren alcohol-posts plaatsen op Facebook en Instagram. Ze had graag ook naar Snapchat willen kijken, want daar wordt volgens haar veel over alcohol geplaatst. Helaas was dit niet praktisch voor het onderzoek, omdat die berichten meteen weer verdwijnen.
Hendriks: ‘Tot mijn verbazing gaven de jongeren aan dat ze deze berichten alleen voor vermaak plaatsen. Jongeren zeggen dus in ieder geval dat ze hiermee niet proberen om sociaal over te komen.’ Ook gaven veel jongeren aan helemaal geen alcohol posts te plaatsen. Maar als Hendriks vervolgens samen met hen door hun tijdlijn keek, dan bleek de meerderheid van de jongeren regelmatig dergelijke berichten te delen. ‘Veel jongeren schrokken hiervan, ze waren zich er niet van bewust dat ze dit zelf deden.’
Speciaal ontworpen app
Vervolgens liet Hendriks een app ontwikkelen om de invloed van alcohol-posts op het drinkgedrag van studenten te onderzoeken. De app, een soort nep-Facebook, werd speciaal voor dit onderzoek gebouwd. Driehonderd proefpersonen konden hierin berichten plaatsen en berichten van elkaar bekijken, die ze normaal gesproken op andere sociale media zouden plaatsen. Deze app maakte het voor de Hendriks mogelijk om alleen het online gedrag van haar proefpersonen te bekijken, die hiervoor toestemming hadden gegeven. ‘Dit was een groot voordeel, want op andere sociale media kun je vaak dan ook berichten van vrienden zien, die geen toestemming hebben gegeven om door mij geanalyseerd te worden. Zonder mijn Veni-beurs was het nooit mogelijk geweest om deze app te laten ontwikkelen.’
Alle studenten vulden dagelijks een vragenlijst in over hoeveel ze de voorgaande dag hadden gedronken. Ook werden er vragen gesteld over snacks en sporten, zodat het niet meteen duidelijk zou zijn dat het onderzoek over alcohol ging. ‘Alcohol zit ook vrij onopvallend in alle posts, dus ik denk niet dat de studenten direct een link hebben gelegd tussen de vragen over alcoholgebruik en de app.’
Dit onderzoek liet zien dat studenten die in aanraking komen met alcohol-posts de dag en de week erna vaker én meer gaan drinken. ‘Dit hebben we kunnen aantonen door het alcoholgebruik van de studenten te vergelijken met studenten die bijvoorbeeld die post niet gezien hebben, of met dagen waarop geen alcohol-post geplaatst waren. Daarnaast controleren we ook voor alcoholgebruik voordat de test begon.’
Druppel op gloeiende plaat
Hendriks probeerde tegelijkertijd manieren te vinden om alcoholgebruik onder jongeren te verminderen. Hiervoor testte ze al meerdere campagnes en plaatste ze negatieve alcohol-gerelateerde berichten – zoals een berichtje over een kater – in haar eigen app in de hoop haar proefpersonen te beïnvloeden. ‘Helaas leidde dit niet tot een vermindering in het alcoholgebruik. Misschien omdat dit slecht een druppel op een gloeiende plaat is.’ Ook de andere campagnes die door Hendriks werden getest, zijn tot nu toe niet effectief gebleken.
Zelf drinkt Hendriks af en toe een glas alcohol, maar een stuk minder dan voordat ze aan haar onderzoek begon. ‘Ik kan iedereen die minder wil gaan drinken aanraden om er onderzoek naar te gaan doen,’ lacht ze. Ook plaatste ze vroeger wel eens een alcohol-post: ‘Dat zou ik nu nooit meer doen, daarvoor ben ik veel te bewust geworden.’
