Geschiedenis koppelen aan het heden verhoogt historische interesse
Leerlingen in het voortgezet onderwijs gaan de relevantie van geschiedenis meer inzien als er een koppeling met het heden wordt gemaakt. Leraren vinden dat de betrokkenheid en de motivatie van de leerlingen erdoor worden vergroot. Dat blijkt uit het proefschrift van Dick van Straaten.
Uit het oogpunt van historische relevantie lijkt het me juist een voordeel als geschiedenis niet wordt verbonden met het heden.
‘In theorie klopt dat inderdaad: geschiedenis moet over het verleden gaan en leerlingen moeten het verleden leren begrijpen. Maar elk schoolvak – ook geschiedenis – heeft als pedagogische taak leerlingen voor te bereiden op hun participatie als burger in de samenleving. Geschiedenis kan daartoe bijdragen door leerlingen te laten ervaren wat geschiedenis te maken heeft met henzelf, met de samenleving waarin ze leven en met hun inzicht in het menselijk bestaan. Als je deze doelen wil bereiken moet je een verbinding maken tussen verleden, heden en toekomst.’
En dat is nu niet het geval?
‘Relevantie van geschiedenis is in het voortgezet onderwijs vaak een probleem. Leerlingen in de onderbouw begrijpen niet waarom ze zoveel moeten leren over mensen “die toch allemaal al dood zijn”, terwijl leerlingen in de bovenbouw vaak wel de potentiële relevantie van geschiedenis inzien, maar ervaren dat het bestaande curriculum niet voorziet in voor hen zinvol en relevant geschiedenisonderwijs.’
Hoe heb je je onderzoek verricht?
‘Bij mijn onderzoek waren 24 scholen en 1022 leerlingen uit de bovenbouw van havo en vwo betrokken. De uitkomsten gelden dus alleen voor deze groepen van het voortgezet onderwijs. Leerlingen vergeleken voorbeelden van migratie uit diverse tijdvakken, waaronder het heden, met gebruikmaking van een algemeen historisch begrippenkader. Gemeten werd of deze vergelijkende aanpak de mening van leerlingen over de relevantie van geschiedenis beïnvloedde.’
Wat bleek?
‘Door het vergelijken van situaties uit verleden en heden vonden ze geschiedenis relevanter. Wel moet in vervolgonderzoek worden nagegaan of dit effect ook bij andere onderwerpen optreedt.’
Zijn historische feiten hierdoor minder belangrijk?
‘Nee, juist niet, want je moet eerst historische feitenkennis hebben voordat je geschiedenis kunt leren aan de hand van deze vergelijkende methode. Daarom heb ik onderzoek verricht in de bovenbouw, waar leerlingen over redelijk wat basiskennis beschikken.’
Je aanpak lijkt een beetje op de aanpak van het televisieprogramma Andere Tijden. Klopt dat?
‘Niet helemaal. Dat programma grijpt de actualiteit aan om het over geschiedenis te hebben. Dat is niet wat ik beoog. Ik bewandel eigenlijk de omgekeerde route: leerlingen leren op school veel over vroeger, maar hoe werpt datgene wat ze leren licht op hedendaagse verschijnselen? Neem de relatie tussen heer en vazal in de middeleeuwen. Lijkt die niet op de relatie tussen krijgsheer en volgeling in landen met een zwak centraal gezag, zoals Afghanistan of Somalië? Globalisering is ook zo’n thema. Dat is een verschijnsel dat in voorgaande eeuwen ook voorkwam, maar dat kun je relevant maken door aan te knopen bij de huidige discussie.’
Je hebt de Relevance of History Measurement Scale (RHMS) ontwikkeld, een vragenlijst waarmee docenten de mening van hun leerlingen over de relevantie van geschiedenis kunnen meten. Is dat niet weer een formulier voor docenten?
‘Mijn onderzoek komt mede voort uit de behoefte van docenten zelf. Zij vinden het belangrijk om in de geschiedenisles waar mogelijk relaties met het heden te leggen. Met behulp van de RHMS kunnen ze effecten van dergelijk onderwijs meten. Ze kunnen RHMS-metingen ook gebruiken om met hun leerlingen in gesprek te gaan over wat je aan geschiedenis hebt.’
Dick van Straaten hoopt op donderdag 8 november om 12.00 uur te promoveren op zijn proefschrift Connecting past, present and future. The enhancement of the relevance of history for students in de Agnietenkapel.
