Verveling: the root of evil of een startpunt voor creativiteit?

Het is dus niet per se slecht om je te vervelen?

Aylin: ‘Verveling wordt meestal geschaard in de categorieugly emotions. Een van de vragen die we willen stellen tijdens de workshop is of verveling ingezet kan worden als kritiek op cultuur. Hoe zijn verschillende groepen mensen in de 21e eeuw, werkgevers, tieners, studenten, hoe zijn zij verveeld op hun eigen manier?’

Is er dan niet één definitie van verveling?

Aylin: ‘Nee, daar zijn filosofen, psychologen, sociologen en recentelijk ook neurowetenschappers al jaren over aan het nadenken. Filosoof Kierkegaard beschreef verveling als ‘the root of evil’. Het gevoel ligt het dichtst bij de dood, omdat als je je zo verveelt dat je niets te doen hebt, je net zo goed dood kan gaan. Maar de filosoof Walter Benjamin zegt: verveling is een vereiste voor het beginnen van iets nieuws. Wij zijn geïnteresseerd in deze verschillende definities van verveling.’

Hoe vervelen we ons op dit moment in Nederland?

Helen: ‘Ik heb interviews gedaan met vrienden en familie om te vragen hoe ze zich vervelen en of ze het als een positief of negatief gevoel zien. Het gevoel blijft een beetje ondefinieerbaar, de een zegt dat ze verveling ziet als een stimulans om creatief te worden, anderen zeggen dat ze nooit verveeld zijn omdat ze altijd hun best doen om zo productief mogelijk te zijn. Ik denk dat dat een interessant gegeven is, zeker bij studenten. Je moet bezig blijven en productief zijn, anders doe je het niet goed genoeg. Dat betekent dat er nu misschien te weinig ruimte is om verveeld te zijn. Zo zie je dat verveling een heel divers fenomeen is.’

Dat herken ik wel. Ik plan elk uur van mijn dag vol.

Aylin: ‘Dat is wel een van onze expliciete doelen van deze workshop en de expositie: de vraag stellen “hoe kunnen we ons recht op verveling terugeisen?”. Waarom is verveling op dit moment zo ver weg van ons? Hoe kunnen we het inzetten tegen de druk van altijd maar snel, efficiënt en productief bezig zijn?’

Foto: Firat Yücel

Louvre Spleen: Politics of Boredom-expositie

Hoe zit het met die expositie, hoe komt verveling daarin terug?

Aylin: ‘In deze fotocollectie van Firat Yücel zie je alleen maar verveelde mensen in het Louvre. Bij een museumbezoek hoort dat er altijd bij. Het gevoel dat er zo overweldigend veel te zien is en dat je niet weet hoe je het allemaal kunt behappen.’

Dat voelt niet als verveling. Dat voelt als een overload aan informatie.

Aylin: ‘Misschien is dat onderdeel van verveeld zijn. Niet weten wat je moet doen met die flux aan informatie.’

Toch zie ik de connectie niet.

Aylin: ‘Of het is onverschilligheid. Dat je de pijnlijke realisatie ondergaat dat datgene wat je aanvankelijk interessant vond, je uiteindelijk niet meer interesseert.’

Helen: ‘Het is net als dat iemand je heel vaak prikt met een naald. In het begin doet dat pijn en heeft het veel effect op je. Later voel je dat steeds minder. Het nieuwste psychologische onderzoek naar verveling gaat er niet vanuit dat verveling een gebrek aan stimuli is, maar juist een teveel. En daardoor wordt men onverschillig. Je wordt niet meer vermaakt.’

Aylin: ‘Zoals het overmatige gebruik van sociale media, internet en andere nieuwe technologieën. Het leidt tot meer verveling, terwijl het juist de bedoeling was dat het verveling zou voorkomen. Dat is weer heel paradoxaal.’

Ik heb ook het idee dat men tegenwoordig bang is voor verveling. Je wil je absoluut niet vervelen, dus je zoekt telkens dingen om dat te voorkomen.

Helen: ‘Ik denk zeker dat we in een tijd leven waar we bang zijn voor verveling. En aan de andere kant weten we niet goed wát we moeten doen, omdat er zoveel is wat we kúnnen doen.’

Is het voor jullie een doel om verveling terug te brengen?

Helen: ‘Ja. En vooral ook om de negatieve associatie tegen te gaan.’

Aylin: ‘Deel van de expositie is ook een interactief kunstwerk, de Boredbox. Daar zitten voorwerpen in en kaartjes met opdrachten. Ga maar dertig minuten met een pingpongballetje stuiteren. Of een kwartier met zijn tweeën een touw vasthouden.’

Lees verder onder de afbeelding.

Ik denk dat er recentelijk best wat aandacht is voor verveling. Dat verveling bijvoorbeeld als remedie voor stress wordt beschreven.

Helen: ‘Het is grappig, want de vragen die jij stelt zijn eigenlijk de vragen die wij ook willen beantwoorden tijdens deze workshop. Hoe is het nu gesteld met verveling.’

Aylin: ‘Het is ook steeds meer een interessant onderwerp voor wetenschappers. En heel interdisciplinair: filosofie, neurowetenschap, onderwijs, kunst.’

Hoe is een neurowetenschap met verveling bezig?

Aylin: ‘Grappig genoeg is er onderzoek dat heeft aangetoond dat het gedeelte van je brein dat geactiveerd wordt bij verveling, hetzelfde deel is dat actief wordt bij opwinding, bij agitatie. Het gevoel dat je “vastzit” maakt je opgewonden. Dus ja, psychologen en neurowetenschappers proberen deze puzzel van verveling op te lossen.’

Dat is weer een paradox.

Aylin: ‘Ja. En ik maak echt geen grapje als ik zeg dat ik zelf verveeld ben. Ik ben Amsterdam zat door alle toeristen, de gentrificatie, de universiteit met altijd maar dezelfde problemen die niet opgelost worden. Dus laten we praten over de maatschappij en het zowel theoretisch als praktisch weer interessant en spannend maken. Want verveling is niet per se alleen een individuele ervaring, maar er schuilen ook collectieve, maatschappelijke patronen achter. Wij willen uitzoeken waar dat gevoel vandaan komt, want let’s face it, we’re bored!