‘Afschaffing dividendbelasting kwam als donderslag bij heldere hemel’
Het is het heetste onderwerp op de politieke agenda: de dividendbelasting. Is het nu slim om hem af te schaffen of niet? Daarover organiseren twee UvA-juristen deze maand een groot congres. ‘Je kunt ook jaarlijks met een helikopter over Nederland vliegen en 1,9 miljard naar beneden gooien. Dat is ook een impuls voor de economie, maar is het efficiënt?’
‘Ik denk niet dat er ooit nog een zesde druk van komt,’ zegt Otto Marres (hoogleraar integriteit van de fiscale grondslag) over het bordeauxrode studieboek Dividendbelasting dat hij schreef en dat hij voor de gelegenheid heeft meegenomen. Zijn collega Jan van de Streek (hoogleraar belastingheffing van concerns) lacht, zoals hij wel vaker zal doen tijdens het gesprek. Samen organiseren ze binnenkort een groot congres over de afschaffing van de dividendbelastingLees hier waar het ook al weer over ging. – waarschijnlijk de controversieelste beslissing van dit kabinet.
Wanneer dachten jullie: we moeten dit congres organiseren?
Otto Marres: ‘Eigenlijk had ik dit idee direct al toen de afschaffing werd aangekondigd in het regeerakkoord. Ik was helemaal verbaasd.’
Jan van de Streek: ‘Het kwam voor mij ook als een donderslag bij heldere hemel.’
OM: ‘Wat ik ook niet zag aankomen is dat dit het nummer 1-issue zou worden in het maatschappelijke debat.’
Hoe komt dat?
OM: ‘Dat heeft er denk ik mee te maken dat het een flink bedrag is en dat het werd geframed als een cadeautje aan de multinationals. Ik ben eigenlijk wel teleurgesteld dat het debat daarin is blijven hangen.’
JvdS: ‘Het gaat totaal niet over de onderbouwing van de maatregel, al komt dat ook omdat we daar weinig over weten. Heel veel is nog onduidelijk.’
OM: ‘Ik had eigenlijk vooral meer verwacht van de economen. Is deze impuls voor het vestigingsklimaat 1,9 miljard waard? Dat is de hoofdvraag. Maar de economische onderbouwing bleef uit, en toen hebben Jan en ik de koppen bij elkaar gestoken en zijn we begonnen met de organisatie van dit congres.’
Van de Streek ontdekte dit voorjaar dat er, in tegenstelling tot wat de regeringspartijen beweerden, wel degelijk documenten bestonden over de afschaffing van de dividendbelasting. ‘Let wel,’ zegt hij. ‘We vroegen 28 documenten op. En alleen nummer 28 hebben we gekregen. Dat document kun je moeilijk een ambtelijke voorbereiding noemen. Het is eerder een ambtelijke waarschuwing: “Doe het niet! Dit is geen impuls voor de economie.”’ Sindsdien is Van de Streek uitgegroeid tot een van de belangrijkste wetenschappers in het debat. ‘Ik had verwacht dat het in de zomer wat rustiger zou worden, maar iedere keer blijven er maar nieuwe feiten en nieuwe meningen komen.’
Hoe leggen jullie de dividendbelasting eigenlijk uit aan eerstejaars?
OM: ‘De meeste rechtenstudenten krijgen hem pas in de master, dus dan is het wat gemakkelijker om het aan ze uit te leggen, maar ik zou het zo doen. Dividendbelasting is een voorheffing op de opbrengst van aandelen…’
JvdS, lachend: ‘Ik ga er even goed voor zitten, hoor. Otto geeft college.’
OM: ‘Je kunt het vergelijken met een loonheffing. Je werkgever houdt een deel van je loon in en draagt dat af aan de Belastingdienst. Datzelfde doen bedrijven als ze dividend – een winstuitkering voor aandeelhouders – uitkeren. Ze houden 15 procent in en dragen dat later af aan de Belastingdienst. En dat kun je als burger dan verrekenen met je inkomstenbelasting.’
JvdS: ‘Maar het is wel iets ingewikkelder dan belasting over loon, want in Nederland valt winst uit aandelen dus onder de inkomstenbelasting. En dan betaal je 30 procent belasting over een fictief rendement van een paar procent over de waarde van je aandelen. Het bedrag dat je aan dividendbelasting zou moeten betalen, mag je verrekenen met de belasting die je op basis van de inkomstenbelasting moet betalen.’
OM: ‘Als je echter een buitenlandse aandeelhouder van een Nederlandse firma bent valt er in Nederland niets te verrekenen, maar misschien wel met de belasting in je eigen land.’
Jan, in Nieuwsuur zei je dat je, als je uit het niets een belastingstelsel zou opzetten, als eerste een dividendbelasting op papier zou zetten. Heeft dat hiermee te maken?
JvdS: ‘Wat ik daarmee bedoelde is dat – gelet op het feit dat andere landen ook een dividendbelasting hebben – het gek zou zijn om buitenlandse beleggers niet te belasten. Anders stroomt dat geld namelijk weg naar de landen waar die beleggers zitten en wordt daar belasting geheven. Je krijgt met de dividendbelasting de kans om een greep uit een buitenlandse schatkist te doen en dat is algemeen geaccepteerd. Waarom zou je dat niet doen?’
Is dat waarom jullie zo verbaasd waren dat hij afgeschaft werd?
JvdS: ‘Het eerste wat ik dacht was: dit is tax planning. Het is de doorstart van Nederland belastingparadijs, de sluizen gaan nu echt open. Dat is gelukkig niet helemaal waar. Er zijn namelijk een paar flankerende maatregelen die dat voor een groot deel ondervangen.’
OM: ‘Als jurist kijk ik naar de rechtsgronden van de dividendbelasting en dan is er wel wat voor afschaffing te zeggen. In binnenlandse verhoudingen is er vooral sprake van het tamelijk zinloos rondpompen van geld. Ook internationaal bezien zijn de rechtsgronden mager: het merendeel van de winst van een bedrijf als Shell komt natuurlijk niet uit Nederland; hoe legitiem is het dan om in Nederland belasting over al het dividend van Shell te heffen? En voor zover de winst wel uit Nederland komt is er in principe al vennootschapsbelasting over geheven. Als je er vervolgens economisch naar kijkt, rijst de vraag of dividendbelasting verstorend werkt bij het ophalen van kapitaal en of het dus goed is voor het vestigingsklimaat van een land.’
Daar is het toverwoord: het vestigingsklimaat. Kunnen jullie beoordelen hoe belangrijk de afschaffing is voor het vestigingsklimaat?
OM: ‘Dat is echt een vraag voor de economen. Eigenlijk zijn het drie vragen: hoe reëel is het dat bedrijven als Shell en Unilever – want om die twee gaat het kennelijk vooral, andere multinationals verplaatsen hun hoofdkantoor niet zo gemakkelijk – hun hoofdkantoor gaan verplaatsen? Hoe groot zijn de gevolgen dan voor de Nederlandse economie? En is het voorkomen daarvan ons 1,9 miljard euro per jaar waard? Dat zijn vooral vragen voor economen en daarom is het zo belangrijk dat ze op het congres daarover zullen spreken. Ja, natuurlijk is deze afschaffing een impuls voor de economie, maar je kunt ook jaarlijks met een helikopter over Nederland vliegen en 1,9 miljard naar beneden gooien. Dat is ook een impuls voor de economie, maar is het efficiënt? Dat is de vraag die hier speelt.’
JvdS: ‘Ik wil nog wel iets zeggen over een andere reden voor afschaffing die in de media de laatste tijd opduiktOnder meer in dit bericht van de NOS., namelijk dat de huidige heffing niet meer mag van Europese regels. Het is belangrijk om te zeggen dat die berichtgeving gaat over ons stelsel van vóór 2008. Daarin werd expliciet onderscheid gemaakt tussen Nederlandse en buitenlandse beleggers en dat mag niet. Er lopen ook wel zaken over het huidige stelsel, maar ik denk dat Nederland die zaken gewoon wint. De meeste Europese landen hebben bovendien nog een dividendbelasting, met uitzondering van het Verenigd Koninkrijk. En ja, dan heb je nog Hongarije, Malta, Cyprus en misschien een Baltische staat. Maar alle grote economieën hebben gewoon een dividendbelasting, en zij moeten ook voldoen aan die Europese regels.’
Hoe wordt er elders in Europa gekeken naar deze afschaffing?
JvdS: ‘In Europa is men heel erg bezig met het vinden van een oplossing voor het zogenoemde gatekeeper-probleem. Bedrijven zijn steeds op zoek naar de zwakste schakel; het land waar ze zo min mogelijk belasting moeten betalen. Ik noem het weleens de pinautomaat voor bedrijven: ze verschuiven al hun gelden naar dat land en onttrekken het vervolgens uit Europa.’
OM: ‘Het afvoerputje.’
JvdS: ‘Dat dreigt Nederland nu te worden door de afschaffing van de dividendbelasting. Nederland gaat hiermee helemaal tegen de stroom in van Europa. Daar gaan we het op het congres ook zeker over hebben.’
Wanneer is het congres voor jullie geslaagd?
JvdS: ‘Ik vind het heel belangrijk dat juristen en economen hierover praten. Wij kijken als juristen vaak naar concernstructuren, terwijl economen allerlei moeilijke rekenmodellen gebruiken. We hopen dat er een dialoog komt en we vanuit allerlei wetenschappelijke invalshoeken naar de afschaffing kunnen kijken. Zelf hoop ik vooral geprikkeld te worden, bijvoorbeeld door een econoom als Bas Jacobs. Kijk, ik heb niet de illusie dat we met dit congres de politieke besluitvorming kunnen beïnvloeden, maar ik zou het mooi vinden als politici of hun medewerkers wel aanwezig zullen zijn.’
OM: ‘Ik hoop ook dat we met nieuwe inzichten een impuls kunnen geven aan het maatschappelijke en politieke debat over de dividendbelasting.’
Is de afschaffing van de dividendbelasting eigenlijk het belangrijkste wat er op jullie vakgebied gebeurt tijdens deze regeerperiode?
JvdS: ‘Ik denk dat het voor heel veel mensen veel belangrijker is dat het kabinet volgend jaar een vlaktaks wil invoeren. Dan krijg je een inkomstenbelastingstelsel met twee schijven: een van ongeveer 37 procent en een van 49,5 procent. Dat is een heel grote herziening en daar gaat iedere Nederlander wat van merken.’
OM: ‘Maar politiek gezien en qua media-aandacht zal de dividendbelasting sowieso nummer 1 blijven.’
JvdS: ‘We moeten ook niet vergeten dat de dividendbelasting een heel simpele heffing is. Het volgende kabinet kan hem heel simpel opnieuw weer invoeren. Je belast maar een paar grote multinationals, waardoor het relatief weinig werk is.’
Denken jullie echt dat zo’n herinvoering realistisch is?
JvdS: ‘Het kan. Kijk maar naar de vliegtaks. Die is in 2008 ingevoerd, in 2009 afgeschaft en deze kabinetsperiode wordt hij waarschijnlijk weer ingevoerd.’
OM: ‘Voor ons vestigingsklimaat zal het denk ik niet goed zijn. Je komt voor bedrijven niet echt betrouwbaar over.’
JvdS: ‘Maar je herstelt je imago in de Europese Unie wel weer.’
Deze discussie en vele andere zullen op 27 september gevoerd worden tijdens het congres Dividendbelasting: afschaffen of niet? Het congres vindt plaats op de Roeterseilandcampus van de UvA en kost 7,50 euro voor studenten en 50 euro voor anderen. Klik hier voor meer informatie.
