UvA’ers graven in twee weken vier eeuwenoude scheepswrakken op aan de Maas
In explosief tempo stampte archeologiewerkgroep Expeditie Over de Maas de laatste weken maar liefst vier eeuwenoude scheepwrakken uit de grond. Tweedejaars UvA-student Stella Landskroon (24, archeologie) hielp mee. ‘Ze noemden het de dolle dwaze graafweken.’
Stella’s eerste werkveldervaring met schepen is er een die zij nooit zal vergeten. ‘Een vondst zoals deze is erg bijzonder. Het komt zelden voor dat er zoveel verschillende schepen, vanuit zoveel verschillende tijden in zo’n goede staat gevonden worden. Hoewel ik niet weet of ik de scheepsarcheologie-richting wil opgaan, zal ik dit zeker onthouden.’
Dolle dwaze graafweken
Het opgraafproject was een grootschalige collaboratie tussen professionals, studenten en vrijwilligers. ‘Ze noemden het de dolle dwaze graafweken en zo voelde het af en toe ook wel. Er zijn zoveel fantastische dingen in een korte tijd ontdekt. Ik geloof dat we in het belang van de schepen de operatie zo snel mogelijk moesten voltooien. Het hout is kwetsbaar en zodra er zuurstof bijkomt vergaat het erg snel.’
Archeologische goudmijn
De vruchtbare grond rond de rivier de Maas heeft tot dusverre 15 schepen gebaard, evenals andere (pre)historische archeologische vondsten zoals mammoetbotten en Romeins aardewerk. In juni werd het daarom gedoopt tot grootste archeologische vindplaats van Nederland. ‘De Maas was een veelgebruikte vaarroute in beide periodes en er zijn veel schepen gesneuveld. Voor ons ontzettend gaaf. Wij kunnen met deze vondsten het verhaal erachter proberen te reconstrueren.’
Lees verder onder de video.
Troffelen
In maart is één van de tweede of derde eeuwse Romeinse schepen, Over de Maas XIII, al opgegraven en onderzocht. ‘Wij moesten het andere deel vrijleggen,’ vertelt Stella. ‘Eerst is het vlak waar de rest van het schip lag vrij gelegd met behulp van een kraanmachine. Dat is gedaan op de plek waar de rest van het schip vermoedelijk lag. Vervolgens kwamen de planken al gedeeltelijk in beeld en daarna zijn wij verder gegaan om het zand weg te troffelen om zo te planken vrij te leggen. Dat gebeurt met heel kleine, driehoekige schepjes. Zo haalden we heel voorzichtig het zand weg zonder het materiaal te beschadigen. Bij het tweede of derde eeuwse Romeinse schip vonden we glas en een bijzonder soort spijkertjes, de voorlopers van middeleeuwse sintels. Dat was best wel gaaf.’ Nadat de houten planken vrij lagen na het troffelen waren de studenten druk in de weer met potloden, linialen en camera's. ‘Zo leggen we de schepen vast in detailtekeningen, detail- en 3D-foto’s.’
.jpg)
Middeleeuwse buit
‘Ik heb zowel bij het Romeinse schip uit de tweede of derde eeuw gestaan, als bij het middeleeuwse schip uit de 14e eeuw.’ Maar, het laatmiddeleeuwse schip uit de veertiende eeuw wekte bij Stella het meeste ontzag. Het imposante wrak werd namelijk in uitzonderlijke staat gevonden. ‘De bodem lag bovenop en het schip was vrijwel intact. We hoopten daarom dat er nog een buit in zou zitten. Helaas was dat niet zo.’ Plankje voor plankje werd het uit elkaar gehaald. ‘We hebben iedere plank nagetekend, genummerd en volledig in kaart gebracht. Zo kunnen we het later als een soort puzzel weer in elkaar zetten. Dat is fantastisch! We kunnen gewoon een heel middeleeuws schip weer in elkaar toveren. Misschien dat het ooit in een museum terecht komt.’
Spektakel
De opgraving van de Romeinse boomstamkano zorgde voor opschudding. ‘Dat was best een spektakel en het was een drukte van jewelste omdat er publiek bij kwam kijken. Ze bouwden om een stuk grond, waar de kano in zit, een houten kist met daaronder ijzeren platen. Ze hebben zo de kano intact uit de grond gehaald met een hijskraan. Dat was gaaf om te zien. In de kano zaten twee zitbankjes en waarschijnlijk gebruikte men het bootje vroeger voor het vervoeren van goederen. Dat ging veel sneller via de rivier dan het land, ideaal voor langeafstandshandel.’ Later wordt de kano nog uit de klei gehaald.
