Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Ida Mae Astute (cc, via Flickr ABC Television)
wetenschap

‘Door nieuwe campagnetechnieken word je als kiezer makkelijk misleid’

Dirk Wolthekker,
31 januari 2018 - 10:47

De verkiezingscampagne voor de gemeenteraad staan weer voor de deur. Maar wat is een goede en democratische politieke campagne? Filosoof Eva Groen-Reijman deed onderzoek naar deliberatieve politieke campagnes. Deze week promoveert ze.

Eva, je promoveert op een actueel thema, want er wordt veel gepraat over de toekomst van de democratie. Is dat toeval?

‘Nee, zo lang als de democratie bestaat wordt haar legitimiteit bediscussieerd, maar sinds de verkiezingsstrijd tussen Bush en Gore in 2000 is het debat over democratische campagnetechnieken naar een ander niveau getild. Sindsdien spelen marketingtechnieken een veel grotere rol dan daarvoor en is de discussie daarover veranderd. De fundamentele vragen over democratie – respect voor minderheden, redelijke standpunten gebaseerd op feiten – verbind ik in mijn proefschrift met het moderne verschijnsel van op onderzoek gebaseerde campagnetechnieken.’

 

Wat heb je onderzocht?

‘Waar het in mijn proefschrift om draait is de vraag in welke mate de legitimiteit van Westerse democratieën wordt beïnvloed door hedendaagse overtuigingstechnieken, vooral marketingtechnieken, waarbij emoties, spinning, framing en sociale media een grote rol spelen. Uit mijn onderzoek blijkt dat voor die technieken meer ruimte is dan soms wel eens wordt gedacht, maar dat het gebruik van die technieken ook problemen op kan werpen. Als burgers op verkeerde gronden worden overtuigd om op een bepaalde partij te stemmen is als snel sprake van misleiding’

‘Partijen leggen in een campagne de nadruk op populaire of populistische onderwerpen die het in de media goed doen, terwijl ze in hun verkiezingsprogramma niets of weinig over die onderwerpen melden’

Noem eens een voorbeeld.

‘Laten we zeggen: partijen leggen in een campagne de nadruk op populaire of populistische onderwerpen die het in de media goed doen, terwijl ze in hun verkiezingsprogramma niets of weinig over die onderwerpen melden. Als kiezer kun je dan op het verkeerde been worden gezet.’

 

Ik hoor je denken: het is de schuld van de media.

‘Nee, helemaal niet, maar het publieke debat zou wel beter kunnen worden gevoerd: meer over de inhoud en minder over strategie van de partijen. Op die manier wordt er ook over gerapporteerd in de media. Dat is natuurlijk een manier van de media om aandacht te genereren, maar soms helt de berichtgeving wat erg veel over naar de strategische kant van de campagnes.’

 

Wat is een deliberatieve democratie precies?

‘In een deliberatieve democratie gaat het eigenlijk om het idee dat het in een democratie zou moeten gaan om discussie en gesprek. Het is een vorm van publieke en openbare besluitvorming waarbij de uitwisseling van argumenten centraal staat en uitvoerig wordt gedebatteerd over die argumenten alvorens tot besluitvorming over te gaan.’

‘Het publieke debat zou beter kunnen worden gevoerd: meer over de inhoud en minder over strategie van de partijen’

Is een deliberatieve democratie is toch bij uitstek democratie voor de elite?

‘Het is inderdaad lastig om de deelname aan de deliberatieve democratie zo divers mogelijk te laten zijn. We kunnen moeilijk de democratie gestalte geven via alleen maar “G-1000enDe G1000 is een Vlaams idee van onder meer filosoof David van Reybrouck waarin duizend willekeurig gelote burgers spreken over de grote problemen van deze tijd. Lees hier meer over de G1000.”, dus als je een hele samenleving deliberatief wilt inrichten zul je inderdaad manieren moeten vinden om van meer mensen de ervaringen en opvattingen te delen en die ook uitingsvormen te geven. Deliberatie moet daarbij meer zijn dan alleen gehoord worden.’

 

Je was drie jaar geleden getuige van de Maagdenhuisbezetting. Was daar sprake van deliberatie?

‘Wat zich daar afspeelde draaide vooral om de vraag: is de UvA democratisch georganiseerd of niet? Rondom het actie voeren werden daarover heel veel verhalen verteld en doorgegeven. Dat is niet hetzelfde als deliberatie, maar het kan er wel heel belangrijk voor zijn. Zo’n bezetting is dan vooral een voedingsbodem voor meer democratie.’

 

Afgelopen week ging het Universiteitsforum van start, een deliberatief debatforum waar studenten en medewerkers op vrijblijvende basis met elkaar discussiëren over de koers van de UvA. Wat verwacht je van dit forum?

‘Ik zat in de commissie die vorig jaar voorstelde dit forum in te voeren, dus ja: ik vind het natuurlijk heel goed dat dit nu van start is gegaan. Daarmee is nog niet gezegd dat fundamentele vragen en thema’s over onderwijs en wetenschapen hun weg vinden naar de hele academische gemeenschap. Het is een hele goede eerste stap, maar de vraag is wat er met die deliberaties wordt gedaan en hoe studenten en medewerkers meer invloed kunnen krijgen op de manier waarop de UvA wordt bestuurd.’

 

Tot slot: de gemeenteraadsverkiezingen komen eraan. Een goed moment voor deliberatieve campagnes?

‘Dat is het zeker, maar dat is elke verkiezingscampagne. Wel worden de gemeenteraadsverkiezingen steeds belangrijker omdat gemeentes steeds groter worden en de Rijksoverheid steeds meer dossiers naar lagere overheden delegeert. Waar ik de campagnes dadelijk op zal beoordelen is op de mate waarin inhoud en argumentatie een rol spelen. In deliberatieve termen zijn de campagnes wat mij betreft succesvol als de politici erin slagen de kiezers erbij te betrekken en de inhoudelijke verschillen tussen de partijen voor het voetlicht weten te brengen.’

 

Eva Groen-Reijman hoopt aanstaande vrijdag 2 februari om 13 uur te promoveren op haar proefschrift Deliberative political campaigns. Democracy, Autonomy and Persuasion in de Aula.