UvA-promovendus brengt met een drone opgravingen in kaart
Digitaal archeoloog en promovendus Jitte Waagen onderzoekt de mogelijkheden voor efficiëntere en snellere archeologie. Afgelopen zomer was hij in Satricum, de UvA-opgraving in het Italiaanse Le Ferriere om te experimenteren met drones en speciale fotogrammetische toepassingen. Nu vertelt hij over zijn bevindingen.
Stel je voor: een uit duizenden stenen bestaande ruïne van een tempelcomplex uit de Oudheid. Om het opgegraven complex te beschermen tegen weer en wind is er een houten dakconstructie van een meter of vijf hoog overheen gebouwd. Om het tempelcomplex staat een hek. Je kunt bij het hek gaan staan en vanaf de zijkant foto’s nemen, maar een echte archeoloog wil precisie: elke steen millimeter voor millimeter in kaart gebracht, zodat zelfs het kleinste detail zichtbaar is.
‘Een ideale plek om een drone in te zetten,’ zegt digitaal archeoloog Jitte Waagen, promovendus bij Acasa, het Amsterdam Centre for Ancient Studies and Archeology van UvA en VU. ‘De drone kan onder het dak van de tempel vliegen en daar van bovenaf geautomatiseerd en met hoge kwaliteit honderden foto’s maken van de restanten van de tempel.’ Dat deed Waagens drone bij de tempel van Mater Matuta in Satricum, de UvA-opgraving in het Italiaanse Le Ferriere.
(Bekijk hieronder een video die Jitte Waagen maakte met zijn drone. Er zit geen geluid bij. De tekst loopt door onder de video)
Onder de radar
Archeologisch onderzoek met drones lijkt de toekomst te zijn, al bevindt het zich op dit moment in een juridisch schemergebied. Waagen zegt dat het gebruik van drones in Italië veelal ‘onder de radar’ geschiedt. ‘Het is niet zozeer verboden, maar je hebt een vergunning nodig. Die kun je pas aanvragen als je een licentie hebt gehaald. Daar ben ik momenteel mee bezig.’ Ingewikkeld is dat niet, vertelt hij. ‘Drones zijn in toenemende mate gemakkelijk te besturen.’
Fotogrammetisch
Goed archeologisch onderzoek leunt voor een belangrijk deel op het fotografisch vastleggen van opgegraven materiaal dat daarna wordt bestudeerd. Daarvoor wordt vaak een wetenschapsfotograaf ingezet, maar steeds meer wordt aanvullend gebruik gemaakt van robotica als drones in combinatie met fotogrammetische oftware. Die software houdt zich bezig met de interpretatie en het opmeten van beeldmateriaal bij het bepalen en beschrijven van de vorm van objecten.
(Tekst loopt door onder de foto)
‘Het meten, tekenen en vastleggen kan met drones een stuk efficiënter,’ zegt Waagen, die spreekt van ‘geometrisch correcte modellen’ die de technologie op kunnen leveren. ‘Eigenlijk zou het gebruik van drones en fotogrammetrie moeten worden opgenomen in het dagelijks archeologisch veldwerk. Door het ontwikkelen van standaardprocedures voor de inzet van deze technieken is het fotograferen en produceren van nauwkeurige 2D en 3D modellen feitelijk een continu proces dat elke dag op dezelfde manier plaatsvindt en de hele opgraving gedetailleerd vastlegt, wat bij gebruik van een fotograaf natuurlijk niet zo is.’
Ondergronds
Wat de traditionele fotografie vaak noodgedwongen laat liggen maakt de drone-fotografie bovendien mogelijk, vertelt Waagen. ‘Door een drone boven de grond te laten fotograferen kun je ook het landschap in kaart brengen waarvan je niet per se weet dat er archeologische restanten aanwezig kunnen zijn. Je kunt muurtjes die bijvoorbeeld dicht onder de grond nog aanwezig zijn gemakkelijker traceren doordat je van bovenaf zicht krijgt op de begroeiing. Als er dicht onder de grond stenen zitten kunnen planten bijvoorbeeld minder goed wortel schieten.
(Tekst loopt door onder de foto)
De volgende fase in het archeologisch onderzoek met drones is inmiddels al in aantocht, vertelt Waagen. ‘We willen nu drones gaan inzetten die zijn voorzien van een thermische camera. Zo’n camera kan de verschillen in grondwarmte meten en zichtbaar maken. Stenen houden namelijk op een andere manier warmte vast als de erom heen liggende grond en dat is op foto’s zichtbaar.’
Volgens Waagen is er echt sprake van ‘een revolutie in de archeologie’, waarbij het vooral gaat om precisie en kwantiteit. Waagen: ‘Ik ben nu bezig met het ontwikkelen van drone-procedures voor Satricum. Zodra die gereed zijn, we een vergunning hebben en ik een licentie, kunnen we de methode officieel gaan gebruiken. Een kwartier dronefotografie levert tweehonderd foto’s op, die worden gekopieerd naar een laptop, waarna we kunnen kijken wat bruikbaar is voor onderzoek. In de selectie van bruikbare foto’s zit natuurlijk toch nog wel wat werk: je moet heel goed focussen op wat bruikbaar is.’
Geïnteresseerden in de archeologie kunnen op 27 januari terecht in zaal D008 van de OMP, waar de jaarlijkse Satricum-dag wordt gehouden. Daar zal ook aandacht worden geschonken aan 3D-reconstructies van archeologisch onderzoek. Aanmelden kan door een mail te sturen naar m.gnade@uva.nl.
