Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Barbara Krafft
wetenschap

Promovendus schrijft einde aan onafgemaakte mis van Mozart

Eva Hofman,
17 oktober 2017 - 13:43

Je moet het maar durven: verder schrijven aan een mis die Mozart niet afmaakte. Clemens Kemme nam er tien jaar de tijd voor en hoopt morgen op zijn eigen einde aan de Mis in c-klein KV 427 te promoveren.

Rond 1783 werkte Mozart aan zijn Mis in c-klein KV 427. Zijn langste mis ooit en, zo zou blijken, ook zijn laatste. De mis bleef om onbekende redenen onvoltooid. Sinds 1901 is meerdere malen geprobeerd de mis te completeren, maar, zo stelt muziektheoreticus en arrangeur Clemens Kemme, nog nooit helemaal succesvol.

‘Het zou kunnen dat hij na die droeve gebeurtenis te verdrietig was om zijn mis af te maken’

Salzburg

‘Waarom de mis nooit is afgemaakt, kunnen we niet met zekerheid zeggen,’ zegt Kemme. ‘Voor welk doel ze oorspronkelijk is gemaakt ook niet. Mozarts andere grote onafgemaakte werk, het bekende Requiem, is zo gebleven omdat hij kwam te overlijden vóór de voltooiing. We weten dat lange missen zoals de c-klein-mis destijds niet in de mode waren. Op kerkmuziek werd in het Oostenrijk van de verlichte vorst Jozef II fors bezuinigd. Mogelijk ging het om een bestelling van een broederschap. Mozart was waarschijnlijk geen vroom katholiek, hij was vrijmetselaar. Missen waren gewoon werk voor componisten.’

 

Uiteindelijk heeft Mozart de mis gebruikt tijdens zijn bezoek aan Salzburg met zijn vrouw Constanze. Voor dit bezoek lieten zij hun pasgeboren zoon achter bij een verzorgster. Daar is het kind gestorven. ‘Hij had toen al in grote lijnen het “Et incarnatus est” gecomponeerd, een zacht en lieflijk deel van het CredoDe gecomponeerde katholieke mis bestaat uit zes delen:
1. Kyrië, een gezongen gebed tussen de priester en het koor.
2. Gloria, een in het Latijn gezongen lofprijzing van de heilige drie-eenheid.
3. Credo, een geloofsbelijdenis. In dit geval in zeven delen.
4. Het Sanctus.
5. Het Benedictus.
6. Het Agnus Dei, het lam gods, over de opoffering van Jezus.
over de geboorte van het kind Jezus. De geboorte van zijn eigen zoon was daar misschien de inspiratie voor. Het zou kunnen dat hij na die droeve gebeurtenis te verdrietig was om zijn mis af te maken, maar dat weten we niet.’

‘Ik zal de toehoorders laten horen waar in dit deel Mozarts strijkers stoppen en ik verder ga’

Agnus Dei

Tien jaar deed Kemme erover om de hele geschiedenis van de mis en de diverse completeringspogingen te bestuderen, en zijn eigen versie steeds meer te verfijnen. En dat is dan niet eens een letterlijk volledige mis. ‘Sommige delen ontbreken helemaal, zoals het Credo vanaf het onderdeel Crucifixus, en het Agnus Dei. Van andere delen is genoeg om een completering of reconstructie mogelijk te maken. Alleen sommige partijen ontbreken. Van de eerste twee onderdelen van het Credo heeft Mozart de instrumentatie nooit afgemaakt. Van het Sanctus en Benedictus is de hoofdpartituur zoek en moeten we het doen met Mozarts blazers en een gebrekkige partituurkopie. De delen die volledig ontbreken heb ik niet geprobeerd in te vullen, de incomplete delen wel.’

‘De universiteit heeft kosten noch moeite gespaard om een live-uitvoering van het “Et incarnatus est” mogelijk te maken’

Uitvoering

Het wordt een bijzondere promotie. Voorafgaand aan de verdediging is namelijk een extra 20 minuten ingepland waarin het persoonlijk favoriete deel van Kemme, het ‘Et incarnatus est’, live zal worden uitgevoerd. ‘De universiteit heeft kosten noch moeite gespaard om dat mogelijk te maken. Nu kan ik bij mijn promotie ook de praktische consequentie van mijn werk laten horen. Ik zal de toehoorders laten horen waar in dit deel Mozarts strijkers stoppen en ik verder ga.’ Het doel is natuurlijk dat je dat in een volledige uitvoering nou juist níet hoort. Dat is bij geen van de vorige reconstructies goed gelukt, volgens Kemme. ‘Alle onderzoekers die het vóór mij hebben geprobeerd, hebben bij minstens één van de delen hun huiswerk niet goed gedaan. Veel musicologen zijn ook niet zo thuis in de “binnenkant” van de muziek, de harmonie, het contrapunt. Als conservatorium-opgeleid muziektheoreticus en arrangeur is dat nu juist mijn vak.’

 

Clemens Kemme hoopt woensdagochtend 18 oktober om 10.30 uur in de Aula - Oude Lutherse Kerk te promoveren op zijn dissertatie History, Theory, and Practice of its Completion.