‘Operatie aan maagdenvlies gebeurt vooral uit angst’
Sinds 2012 onderzocht antropoloog Sherria Ayuandini het in Nederland voorkomen van hymenoplastie: een operatie voor de reconstructie van het maagdenvlies. Dat het maagdenvlies – het hymen – niets zegt over of iemand seks heeft gehad maakt voor het overdenken de operatie te ondergaan weinig uit. ‘Er wordt van de vrouwen verwacht dat ze op de huwelijksnacht bloeden.’
Om de verschillende aspecten van hymenoplastie en de weg ernaartoe te begrijpen, heeft Ayuandini meer dan zeventig patiënten gevolgd. Zowel bij een openbaar ziekenhuis als bij een privékliniek zat ze bij de consultgesprekken en sprak ze soms apart met de patiënten en dokters. Daarnaast heeft ze een aantal niet aan de patiënten verwante mensen met dezelfde migratieachtergrond gesproken over overtuigingen en implicaties van het maagdenvlies.
Dit waren niet aan de patiënten verwante of bekende mensen, om de anonimiteit van de patiënten te waarborgen. Dat heeft niet alleen met privacy te maken, maar nog meer met de problemen waar de vrouwen mee te maken krijgen als bij hun familie bekend wordt waarom ze deze operatie ondergaan: angst geen bloed te verliezen bij ‘de eerste keer’. Door het maagdenvlies te laten ‘herstellen’ – dichter te laten naaien – na een eerdere geslachtsgemeenschap hopen de vrouwen geen vragen bij hun toekomstige partner op te roepen als ze op de huwelijksnacht niet bloeden.
En dat terwijl het wel of niet bloeden bij gemeenschap en de vorm van het maagdenvlies – waarin ontzettend veel variëteit is – niets zegt over of iemand al seks heeft gehad. ‘Vijftig tot zestig procent van de vrouwen verliest überhaupt geen bloed bij de eerste keer seks,’ zegt Ayuandini. ‘De vrouwen zijn bang dat als ze niet bloeden, dat ze dan weggestuurd worden, dat het bijdraagt aan een scheiding en dat ze geslagen zullen worden. Eén vrouw was zelfs bang vermoord te worden.’
Helpen
Met name daarom worden de operaties toch uitgevoerd: dokters zien het als het beschermen van de vrouwen tegen de implicaties en consequenties als er na afloop van de huwelijksnacht geen druppeltje bloed op de lakens te vinden is. Een echte medische noodzaak is er bijna nooit. ‘Toch wordt in het ziekenhuis meer gestuurd op een alternatieve oplossing; een trucje,’ voegt Ayuandini toe. ‘Een sneetje in de vinger maken of een flesje afgetapt bloed mee om bloeden te simuleren.’ In het ziekenhuis gaat uiteindelijk 30 procent van de patiënten toch voor operatie, anderen zijn door de voorlichting die de arts bij de aanvraag geeft gerustgesteld met de alternatieven.
In de privékliniek gaat een stuk meer voor operatie, waar het als een soort goed doel wordt gezien deze vrouwen te opereren. ‘Dat is ook waarom het in de privékliniek 150 euro kost, tegenover 1.500 euro in het ziekenhuis,’ zegt Ayuandini. ‘In de privékliniek gaat 60 procent na de eerste aanvraag toch voor de operatie.’ Behalve dit verschil weten de vrouwen vaak niet wat de behandelmogelijkheden, prijzen en informatie zijn bij de andere instelling. ‘Ze zijn afhankelijk van de zorgaanbieder en zijn advies en behandelmethode.’
Gevoelig onderwerp
Vanwege de gevoeligheid van het onderwerp was het soms lastig om onderzoek naar dit fenomeen te doen. ‘Veel patiënten zijn bezorgd en bang als er iemand bij komt en het is onmogelijk om bijvoorbeeld de toekomstige echtgenoot of ouders van de patiënt te spreken.’ Behalve de lastige praktische uitvoerbaarheid waren de consulten emotioneel zwaar om bij te wonen. ‘Veel van de vrouwen die daar komen zijn seksueel misbruikt. Ook was het niet ongewoon dat de huidige partner meekwam om hen te ondersteunen. Zij moest dan geopereerd worden omdat de bruiloft met een ander eraan zat te komen. Dat is soms hartverscheurend.’
Toch is Ayuandini blij dit onderwerp – waar nog weinig onderzoek naar gedaan is – te hebben onderzocht. Er ligt volgens haar een grote rol bij de voorlichting over dit onderwerp, en met name voor de mensen die denken dat maagdelijkheid af te lezen is aan het bloeden of de vorm van het maagdenvlies. ‘Aan de andere kant kan dit ook weer een tegenreactie oproepen,’ hypotheseert ze. Ook qua begrip voor de keuze een hymenoplastie te ondergaan kan het wat Ayuandini betreft stukken beter. ‘Als ik aan mensen vertel wat voor onderzoek ik doe krijg ik vaak een van twee extreme reacties,’ vertelt Ayuandini. ‘Ofwel worden de vrouwen hopeloos onderdrukt, ofwel zijn het manipulatieve hoeren. Vaak ligt het veel genuanceerder.’
Sherria Ayuandini hoopt donderdag 6 juni om 14.00 uur in de Agnietenkapel op haar onderzoek For One Drop of Blood: Virginity, Sexual Norms and Medical Processes in Hymenoplasty Consultations in the Netherlands te promoveren.
