Column | Hitler voor onwetenden
Taboes zijn de dictators van onze samenleving. ‘Wir haben es nicht gewußt.’ Een vraag die nu weer relevant begint te worden is: zouden we ‘het’ opnieuw kunnen laten gebeuren? Er draaien momenteel twee fi lms over de Tweede Wereldoorlog in de bioscoop en de musical van De Tweeling gooit hoge ogen. Ondertussen hebben sommige angstjunkies en paniekparasieten het over een derde wereldoorlog.
Stel dat dat waar is, dan kunnen we met al onze verstandigheid en informatieconsumptie deze keer toch niet weer doen alsof we níet hebben geweten. We horen en zien in glasvezelsnelheid en op HD-scherpte elke mogelijke invalshoek onze woonkamers in streamen. Ook het historisch perspectief zouden we moeten kennen, want geen periode is zoveel beschreven in de geschiedenisles als de Tweede Wereldoorlog. Maar… we begrijpen het nog steeds niet. Hitler was een heel gekke man. Maar wat waren wij?
In elke willekeurige internetdiscussie vliegen de Godwins je tegenwoordig van alle kanten om de oren. Al dan niet omgekeerd: ‘Die joden deden tenminste wel normaal!’ Maar dat is voor iedere hoger opgeleide een groot taboe. Terwijl elke geschiedenisles en herdenking concludeert ‘dit nooit weer!’ mogen we onze angst dat ‘het’ weer kan gebeuren vooral niet benoemen. Dat lijkt logisch, maar is het niet.
We vinden het zo gevaarlijk omdat het vaak tot demonisering en haat leidt, precies wat je liever wilt vermijden als je tegen een herhaling van oorlog bent. Al snel vergelijk je iemand per ongeluk met Hitler. Terwijl we het helemaal niet over Hitler moeten hebben, maar juist over alle mensen die ‘het hebben laten gebeuren’ en ‘het niet hebben geweten’.
Dat zijn wij, in potentie. Daar weten we nu toch wel genoeg voor. Het zijn niet de demonen zelf maar de bezetenen die altijd al het grootste gevaar vormden. Dus een paar honderd jaar verplichte groepstherapie voor alle betrokken landen is na zo’n oorlog toch wel het minste. De Godwin is hiervoor het beste middel. Waarom niet juist constant de groepsdynamiek van de Tweede Wereldoorlog bespreken, in dagelijkse vergelijkingen met ons eigen gedrag nu? Wellicht kunnen we dan methodisch en constructief zorgen dat we het nóóit meer ‘niet hebben geweten’.
Uiteindelijk kan dit alleen als we voorbij het demoniseren van mensen gaan, wellicht met een nieuw taboe. Daarvoor moeten we eerst het Godwinverbod opheffen. Sterker nog; ik wil constructief Godwinnen als voorpaginarubriek, als vak en in de wet vertegenwoordigd zien. We moeten vorm geven aan onze hoognodige groepstherapie. Natuurlijk weten we het nóóit, en gebeuren dingen ook nooit twee keer hetzelfde. Maar we kunnen best eens rücksichtslos naar onszelf kijken, wanneer we beter weten.
