Dyslectische studenten moeten geen extra tentamentijd meer krijgen voor tentamens. Dat vindt Han van der Maas, hoogleraar psychologische methodenleer en directeur van de Graduate School of Psychology aan de UvA. 'Je kunt ook geen top atleet zijn met zwakke knieën of ernstige faalangst,' stelt hij.
Han van der Maas
'Extra tentamentijd wordt vaak verdedigd met het idee dat iemand met een ernstige psychische functiebeperking zeer intelligent kan zijn. Dit idee volgt uit de populaire maar omstreden g-theorie van intelligentie. Intelligentie wordt hierin opgevat als een onveranderlijke aangeboren bron van alle cognitieve vaardigheden. In deze theorie is het denkbaar dat iemand lijdt aan bijvoorbeeld dyslexie, dyscalculie en aandachtsstoornissen en toch hyperintelligent is.'
'In moderne theorieën van intelligentie is algemene intelligentie daarentegen een index of optelsom van een groot aantal cognitieve vaardigheden. In deze theorieën verlagen psychische functiebeperkingen de intelligentie per definitie. Net zoals je geen topatleet bent met een slecht uithoudingsvermogen, zwakke knieën of ernstige faalangst. Je bent dan eenvoudig een mindere atleet en je krijgt geen half uur voorsprong bij de marathon.'
Luiheid
'Het is mij onduidelijk waarop de speciale status van dyslexie in tentamenregelingen nu eigenlijk berust. Het is heel goed vol te houden dat een slecht werkgeheugen een erfelijke neuropsychologische functiebeperking is. Het is goed denkbaar dat dit bij sommigen de zwakste schakel is, wat betekent dat als ze deze stoornis niet hadden, ze aanzienlijk beter zouden presteren in het onderwijs.'
'Er zijn ook wetenschappers die beweren dat motivational deficiency disorder (luiheid) een erfelijke neuropsychologische functiebeperking is. Misschien hebben deze studenten wel recht op aangepaste collegetijden (na elf uur), extra tentamenmogelijkheden en speciale opdrachten die niet al te veel werk zijn. Over de behandelbaarheid van dyslexie zijn de meningen verdeeld, maar uiteindelijk zijn er maar twee opties. Als dyslexie behandelbaar is, dan moet deze stoornis behandeld zijn voordat de student aan zijn of haar studie begint. Daar is alle tijd voor: ernstige taalverwerkingsproblemen worden al vroeg in het onderwijs gedetecteerd.'
'Maar als dyslexie onbehandelbaar blijkt te zijn, in die mate dat makkelijkere tentamens noodzakelijk zijn, dan is een studie in het hoger onderwijs waarschijnlijk niet de beste keuze. Extra tentamentijd in het geval van dyslexie wordt soms verdedigd met het argument dat lezen en schrijven niet de vaardigheden zijn die getoetst worden in het betreffende tentamen. Idealiter meet een test slechts één vaardigheid. Een tentamen meet echter altijd algemene denkvaardigheden (zoals logisch redeneren, concentratievermogen, geheugen en leesvaardigheid).'
'Ook als een tentamen overdreven lange en ingewikkelde teksten bevat die nadelig uitpakken voor dyslectici, is extra tentamentijd een rare oplossing. De docent moet gewoon een beter tentamen maken met kortere en goed leesbare teksten. Dat is zo moeilijk ook niet. In bijna alle gevallen vereisen tentamens slechts een niveau van lees- en schrijfvaardigheden dat al vroeg op de middelbare school bereikt hoort te zijn.'
Dyslexie op diploma
'Ook het idee dat iemand met wat extra tijd even goed kan presteren als zijn medestudenten bevreemdt mij. Accuratesse en snelheid zijn twee kanten van dezelfde medaille. Ook hier biedt de sport vele voorbeelden. Met een prachtig uitgevoerde maar erg slome passeerbeweging ga je het niet ver schoppen. Met meer tijd presteert iedereen beter, gegeven dat hij of zij nog niet aan het plafond van de test zit. Extra tentamentijd maakt het tentamen evident eenvoudiger.'
'Het is hierbij ook van belang dat het hoger onderwijs opleidt tot beroepen waar lezen en schrijven onderdeel zijn van complexe multidimensionale vaardigheden die onder tijdsdruk moeten kunnen worden uitgevoerd. Een dyslectische therapeut krijgt niet voor elke patiënt een half uur extra, omdat hij de diagnostische rapportages niet zo snel kan lezen en de promovendus krijgt geen extra halfjaar voor de promotie.'
Ik vind dan ook dat opleidingen die studenten laten slagen met extra tentamentijd dit op de diploma’s moeten vermelden. Mijn bezwaren tegen extra maatregelen voor studenten met functiestoornissen betreffen met nadruk alleen het tentamen. Ik hoop van harte dat de behandeling van dyslexie steeds verder verbetert. De dyslectische student mag een behandeling of bijles volgen, extra oefenen zo veel hij wil. De universiteit of hogeschool moet dit zelfs faciliteren, dat valt onder het toegankelijkheidsbelang.'
'De atleet mag ook extra trainen en knieoperaties ondergaan, maar de wedstrijd is de wedstrijd, het tentamen is het tentamen. Het lijkt me kortom als student onverstandig een beroep te doen op dit soort tentamenregelingen. Maar nog beter is het als het hoger onderwijs helemaal geen extra tentamentijd meer aanbiedt.'
(Foto: Mats van Soolingen)
Deze opiniebijdrage verscheen ook in Folia Magazine.
Han van der Maas
'Extra tentamentijd wordt vaak verdedigd met het idee dat iemand met een ernstige psychische functiebeperking zeer intelligent kan zijn. Dit idee volgt uit de populaire maar omstreden g-theorie van intelligentie. Intelligentie wordt hierin opgevat als een onveranderlijke aangeboren bron van alle cognitieve vaardigheden. In deze theorie is het denkbaar dat iemand lijdt aan bijvoorbeeld dyslexie, dyscalculie en aandachtsstoornissen en toch hyperintelligent is.'
'In moderne theorieën van intelligentie is algemene intelligentie daarentegen een index of optelsom van een groot aantal cognitieve vaardigheden. In deze theorieën verlagen psychische functiebeperkingen de intelligentie per definitie. Net zoals je geen topatleet bent met een slecht uithoudingsvermogen, zwakke knieën of ernstige faalangst. Je bent dan eenvoudig een mindere atleet en je krijgt geen half uur voorsprong bij de marathon.'
Luiheid
'Het is mij onduidelijk waarop de speciale status van dyslexie in tentamenregelingen nu eigenlijk berust. Het is heel goed vol te houden dat een slecht werkgeheugen een erfelijke neuropsychologische functiebeperking is. Het is goed denkbaar dat dit bij sommigen de zwakste schakel is, wat betekent dat als ze deze stoornis niet hadden, ze aanzienlijk beter zouden presteren in het onderwijs.'
'Er zijn ook wetenschappers die beweren dat motivational deficiency disorder (luiheid) een erfelijke neuropsychologische functiebeperking is. Misschien hebben deze studenten wel recht op aangepaste collegetijden (na elf uur), extra tentamenmogelijkheden en speciale opdrachten die niet al te veel werk zijn. Over de behandelbaarheid van dyslexie zijn de meningen verdeeld, maar uiteindelijk zijn er maar twee opties. Als dyslexie behandelbaar is, dan moet deze stoornis behandeld zijn voordat de student aan zijn of haar studie begint. Daar is alle tijd voor: ernstige taalverwerkingsproblemen worden al vroeg in het onderwijs gedetecteerd.'
'Maar als dyslexie onbehandelbaar blijkt te zijn, in die mate dat makkelijkere tentamens noodzakelijk zijn, dan is een studie in het hoger onderwijs waarschijnlijk niet de beste keuze. Extra tentamentijd in het geval van dyslexie wordt soms verdedigd met het argument dat lezen en schrijven niet de vaardigheden zijn die getoetst worden in het betreffende tentamen. Idealiter meet een test slechts één vaardigheid. Een tentamen meet echter altijd algemene denkvaardigheden (zoals logisch redeneren, concentratievermogen, geheugen en leesvaardigheid).'
'Ook als een tentamen overdreven lange en ingewikkelde teksten bevat die nadelig uitpakken voor dyslectici, is extra tentamentijd een rare oplossing. De docent moet gewoon een beter tentamen maken met kortere en goed leesbare teksten. Dat is zo moeilijk ook niet. In bijna alle gevallen vereisen tentamens slechts een niveau van lees- en schrijfvaardigheden dat al vroeg op de middelbare school bereikt hoort te zijn.'
Dyslexie op diploma
'Ook het idee dat iemand met wat extra tijd even goed kan presteren als zijn medestudenten bevreemdt mij. Accuratesse en snelheid zijn twee kanten van dezelfde medaille. Ook hier biedt de sport vele voorbeelden. Met een prachtig uitgevoerde maar erg slome passeerbeweging ga je het niet ver schoppen. Met meer tijd presteert iedereen beter, gegeven dat hij of zij nog niet aan het plafond van de test zit. Extra tentamentijd maakt het tentamen evident eenvoudiger.'
'Het is hierbij ook van belang dat het hoger onderwijs opleidt tot beroepen waar lezen en schrijven onderdeel zijn van complexe multidimensionale vaardigheden die onder tijdsdruk moeten kunnen worden uitgevoerd. Een dyslectische therapeut krijgt niet voor elke patiënt een half uur extra, omdat hij de diagnostische rapportages niet zo snel kan lezen en de promovendus krijgt geen extra halfjaar voor de promotie.'
Ik vind dan ook dat opleidingen die studenten laten slagen met extra tentamentijd dit op de diploma’s moeten vermelden. Mijn bezwaren tegen extra maatregelen voor studenten met functiestoornissen betreffen met nadruk alleen het tentamen. Ik hoop van harte dat de behandeling van dyslexie steeds verder verbetert. De dyslectische student mag een behandeling of bijles volgen, extra oefenen zo veel hij wil. De universiteit of hogeschool moet dit zelfs faciliteren, dat valt onder het toegankelijkheidsbelang.'
'De atleet mag ook extra trainen en knieoperaties ondergaan, maar de wedstrijd is de wedstrijd, het tentamen is het tentamen. Het lijkt me kortom als student onverstandig een beroep te doen op dit soort tentamenregelingen. Maar nog beter is het als het hoger onderwijs helemaal geen extra tentamentijd meer aanbiedt.'
(Foto: Mats van Soolingen)
Deze opiniebijdrage verscheen ook in Folia Magazine.
