Tim van Opijnen | De VS staan in brand – en toch blijf ik, tegen beter weten in
Hoogleraar Tim van Opijnen werkt in de Verenigde Staten aan Harvard. Voor Folia schrijft hij het komende half jaar columns over hoe het is om momenteel in de VS te werken als wetenschapper. Onder president Donald Trump verandert alles in hoog tempo. ‘Terwijl de vlammen door het dak slaan, vragen vrienden in Europa waarom ik nog steeds blijf.’
Vanmorgen werd ik wakker met de jaren ’90-hit “Water Fire Burn” op de radio. In de laatste twintig jaar deed dat nummer me altijd denken aan het onfortuinlijke einde van het boerenhuisje van m’n ouders in de Zaanstreek. Een uur lang verspreidde een vuur zich ongemerkt door het rieten dak. Toen de vlammen eindelijk zichtbaar naar buiten sloegen, hebben m’n ouders met man en macht proberen te blussen maar het huis was niet meer te redden. Vandaag dacht ik niet meer aan dat huis, maar aan het land waar ik rond diezelfde tijd naar toe ben verhuisd.
Waarom ik, na studeren en een promotie aan de UvA, per se naar de Verenigde Staten was vertrokken mocht ik in 2007 op Radio 1 toelichten: ‘Omdat ik in de Champions League van de life-sciences wil werken,’ vertelde ik vol bravoure.
Bevrijdend
Die ambitie kwam niet uit het niets. Al in 1999 vloog ik voor het eerst naar de VS voor een stage in Rochester, in upstate New York. Een stad diep in de invloedssfeer van de rustbelt. De industriële bloei was lang vervlogen, downtown lag er verlaten bij en de ontevredenheid bij de mensen in de regio was tastbaar.
Toch voelde de VS bevrijdend: weken achtereen experimenteerden we tot diep in de nacht. Ik stond met kippenvel bij een speech van Al Gore tijdens zijn presidentscampagne. In een versleten Chevy pick-up reden we langs de eindeloze maisvelden in Indiana en ik voelde hoe een maatschappij je kan aanmoedigen om groot te dromen. Boston zou uiteindelijk mijn standplaats worden. Acht topuniversiteiten, vierduizend startups, en de onderzoekscentra van elke grote farmaceut, allemaal op fietsafstand. Wetenschap op steroïden, een omgeving waarin je als onderzoeker onmogelijk níét wordt meegezogen.
Blind
Maar afgelopen week, met de aanslag op Charlie Kirk, een rechts-extremistische “influencer”, is het eindelijk tot me doorgedrongen dat ik een enorme blinde vlek heb. De eerste keer dat Trump werd verkozen was ‘once in a lifetime’, de coup op 6 januari was geïnstigeerd door Q-Anon extremisten en de herverkiezing van Trump leek drie jaar lang onmogelijk. De niet-aflatende inflatie, de onwelwillendheid van een snel aftakelende Biden om een stap opzij te doen, en de aanslag op Trump verklaarden vervolgens zijn herverkiezing.
Kirk zag ik soms op het internetplatform Reddit voorbijkomen. Hij ging dan in debat met jongeren en had zulke extreme standpunten dat ik hem afdeed als invloedloze gekkie. Dus, verwachtte ik, dat zijn dood de nieuws-cyclus hoogstens 24-uur zou domineren. Immers wat is de invloed van de dood van één persoon op een land waar bijna elke dag een “school-shooting” plaatsvindt?
Wat een misrekening. Kirk heeft ervoor gezorgd dat vele jongeren een ruk naar rechts hebben gemaakt en was daarmee instrumenteel in de herverkiezing van Trump. Ondertussen domineert zijn moord al dagen het nieuws, worden Republikeinen tegen Democraten opgezweept en vraagt de president zich live op Fox af waarom hij het land zou moeten proberen te verenigen.
Taboe
In deze eerste column wilde ik schrijven over hoe wetenschap in de VS in de knel raakt, vaccin een taboewoord is geworden en onderzoeksgeld met meer dan zestig procent dreigt te worden gekort. Dat de regering onder het mom van voortwoekerend antisemitisme 2 miljard aan onderzoeksgeld van Harvard heeft bevroren. Dat voor mijn onderzoekslab naar infectieziektes daardoor sluiting op de loer ligt. Dat er in de wandelgangen wordt gefluisterd dat Harvard, net als andere instituten, op het punt staat om te buigen en een ‘afpersingsboete’ aan de regering van enkele honderden miljoenen dollars te betalen en autonomie op te geven, om van de intimidatie af te zijn.
Maar het onnavolgbare refrein van “Water Fire Burn” deed me anders beslissen: “…the roof is on fire, we don’t need no water, let the motherfucker burn…”. Terwijl de vlammen door het dak slaan, verschillende media verkondigen dat dat misschien wel de oplossing is voor alles, en Kirk heilig wordt verklaard, vragen vrienden in Europa me waarom ik nog steeds blijf. Maar dit is thuis, en weglopen terwijl je huis in de brand staat deden mijn ouders ook niet. Je blijft daarvoor vechten, misschien wel tegen beter weten in.
Tim van Opijnen is alumnus van de UvA en hoogleraar kindergeneeskunde aan Boston Children’s Hospital en Harvard Medical School in Boston, in de Verenigde Staten waar zijn lab nieuwe antibacteriële behandelmethoden ontwikkelt. Vanaf nu schrijft hij een maandelijkse column over wetenschap onder Trump.
