Han van der Maas | Geen saai semester
De tweede helft van het afgelopen collegejaar was er een van opschudding, merkte Han van der Maas. Opnieuw een bezetting, de zaak- Laurens Buijs, de opmars van kunstmatige intelligentie: er gebeurde veel. Maar geen reden tot zorg, vind hij. ‘Veel erger dan de klimaatcrisis of een megalomane gek in Moskou die met een druk op de knop de wereld kan vernietigen, wordt het niet.’
Het laatste semester van dit academisch jaar kende een aantal opvallende verstoringen. Een daarvan was de bezetting van het ABC-gebouw op de Roeterseilandcampus. Ik heb me daar niet bijzonder aan geërgerd, soms is thuisblijven heel effectief. Extreme radicalisering op rechts is weliswaar gevaarlijker dan op links, maar links simplisme vind ik wel pijnlijker om aan te zien.
Een andere verstoring van gering belang is de zaak Laurens Buijs. Hoewel ik sommige van zijn zorgen deel, is het moeilijk enige sympathie te voelen voor deze vermeende vaccinatiedeskundige (‘De parallellen met nazi-Duitsland, de DDR en Apartheid liggen toch gewoon voor de hand?’) en new age-visionair (‘Niet David Icke, maar zijn ‘rationele’ critici zullen op de lange termijn herinnerd worden als de gekkies’), maar hij heeft onze bestuurders toch maar mooi even van de straat gehouden.
Veel serieuzer zijn onze problemen in het parlement, waarin conservatief rechts het niet alleen heeft gemunt op asielzoekers maar nu ook op de buitenlandse student en onderzoeker. Het voorstel dat twee derde van de bachelorvakken in het Nederlands gegeven moet worden, zal leiden tot een enorme terugloop in studenten, massale reorganisaties en verlies aan toponderzoek.
Deze reorganisaties zijn uiterst kostbaar, tijdrovend en disruptief. De toestroom op de arbeidsmarkt zal een serieuze knauw krijgen. Nederland heeft een structureel tekort aan arbeidskrachten, wat door de vergrijzing en ons asielbeleid alleen maar zal toenemen.
De Nederlandse universiteiten zijn momenteel zeer succesvol en ons onderwijs en onderzoek is van internationaal topniveau, zoals blijkt uit allerlei rankings. Nederlandse onderzoekers verwerven onwaarschijnlijk veel Europese onderzoeksbeurzen. Europese studenten kosten ons geld maar Europa levert ons ook veel op.
(Lees verder onder de grafiek.)
Dit succes danken we voor een groot deel aan onze keuze voor het Engels als wetenschappelijke taal. In de meeste wetenschapsgebieden zijn de Nederlandstalige tijdschriften en leerboeken al decennia geleden verdwenen. Dat geldt uiteraard niet voor onderzoek dat specifiek de Nederlandse maatschappij of cultuur betreft, maar voor de meeste bèta- en gammawetenschappen is de wetenschappelijke voertaal Engels.
Op de ranglijst van landen die Engels als tweede taal beheersen staat Nederland nu trots bovenaan. Dankzij de keuze voor het Engels ontwikkelt Nederland zich, zeker sinds Brexit, tot een typische ‘educational hub’. Dit soort hubs, denk aan Boston, Cambridge-Oxford, en Singapore, blijken een enorme aanjager van economische en culturele vooruitgang. Voor de toekomst van het kleine Nederland is tweetaligheid van essentieel belang.
Maar de nadelen dan? Er is woningnood, maar om die crisis nu op de studenten af te schuiven is wat flauw. Doe dan iets aan de stikstofcrisis. Nederland is meer gebaat bij de import van studenten dan bij de export van vlees.
Docenten hebben het druk, sommige onderwijsonderdelen zitten overvol. Maar universiteiten blijken in de praktijk snel te kunnen opschalen en dit kabinet heeft veel extra middelen ter beschikking gesteld. Met een betere numerus-fixusregeling kunnen universiteiten de instroom prima sturen. Zo’n fixus kan ook de mogelijke verdringing van Nederlandse studenten voorkomen.
Inderdaad vertrekt een deel van de studenten weer uit Nederland, maar een flink deel blijft hier werken. Ook profiteert de Nederlandse economie van internationale samenwerkingen die uit het Nederlandse verblijf volgen.
Dan nog de angst dat Nederlandse studenten de stof over de kwantummechanica, de evolutieleer, of het hersenonderzoek minder diepgaand verwerken. De kwaliteit van onze afstudeerders doet echt niet onder die van bijvoorbeeld Franse studenten. Inderdaad is het Engels van onze docenten niet perfect maar dat is ook nergens voor nodig. Wetenschappelijk Engels kent vele accenten en steenkolenengels voldoet prima bij de uitleg van bijvoorbeeld calculus of geografie.
Maar ook deze vandalistische stuiptrekking van christelijk rechts zal wel weer verwaaien. Ik heb een regressielijn toegepast op het aantal zetels van de christelijke partijen samen en in 2048 staan ze op nul. Dat zingen we wel uit. Sommige linkse Tweede Kamerleden zagen helaas weer kans hun outputfinancieringsstokpaardje te berijden en haakten bij Omtzigt aan. Maar sinds de nasleep van de Maagdenhuisbezetting van 2015 geldt een outputfinancieringsstokpaardjestaboe. Alleen wie een enigszins uitgewerkt alternatief voorstelt, mag weer te paard.
(Lees verder onder de grafiek.)
Dan de grootste verstoring, de large language models en in het bijzonder ChatGPT. Dit gaat ons onderwijs echt op zijn kop zetten. Mijn werk gaat naar schatting een derde sneller en beter dankzij tools als Wolfram Alpha, ChatGPT en Deepl write. Ik schrijf de mooiste aanbevelingsbrieven in een minuut, wijs als editor artikelen af zonder nog iemand te beledigen en programmeer in de meest vreemde talen. Ook mijn studenten en AIO’s leveren keurig geschreven stukken aan. Waar ik de afgelopen jaren toch vooral een ‘editorial assistant’ was, hebben we het nu weer over inhoud. Al het geëmmer over taal is plotseling achterhaald. Ik verbied studenten niks, moedig ze zelfs aan ChatGPT te gebruiken, maar leg de lat wel veel hoger. Van een bachelorstudent verwacht ik een topessay of een doorwrochte simulatiestudie, van een masterstudent een publiceerbaar artikel en van een AIO een wetenschappelijke doorbraak. Ik zie dit als de enige optie en eigenlijk ook een heel goede. Met AI zijn we veel slimmer en dat is hard nodig.
Ik ben dus ook niet pessimistisch of angstig over deze verstoring. Veel erger dan de klimaatcrisis of een megalomane gek in Moskou die met een druk op de knop de wereld kan vernietigen wordt het niet. Het idee dat AI de wereld over gaat nemen mag in Ickes en Buijs reptielenhuis.
Han van der Maas is hoogleraar psychologische methodenleer.
