Céline Zahno | Wat te doen met antipathie tegen klimaatactivisten?
De kritiek die klimaatactivisten ondervinden bij verstorende protesten lijkt soms de klimaatzaak te overschaduwen. Ook al is kritiek gerechtvaardigd, contact maken met de mensen achter het protest kan ons een andere blik geven op hun activisme.
Het Roeterseilandgebouw was bezet en ik stond op de trappen van de grote hal om de activisten gade te slaan. Ik voelde me op mijn gemak bij de rol van stille toeschouwer. Het zien van de omtrekkende paden die veel studenten namen rond de activistenkramen liet zien dat ik niet alleen was. Later bij de koffieautomaat stond ik in de rij achter een student met een rood vlaggetje op zijn shirt – uitgedeeld door de activisten. Toen zijn vrienden bij hem kwamen staan en het zagen, vroegen ze: ‘Ben je nu een van hen?’ Hij ontkende snel.
Dit was bij lange na niet het laatste minachtende commentaar dat ik hoorde over de activisten, die onder andere een fossielvrije universiteit eisten. Zelfs mijn vrienden, die in eerste instantie enthousiast waren om zich bij de bezetting aan te sluiten, zaten iets verderop op de trap te mopperen over sommige keuzes van de activisten.
Wat veroorzaakt de sfeer van ongerustheid? Waarom krijgen klimaatactivisten zoveel kritiek te verduren? Dit geldt niet alleen voor studentenactivisme, maar ook voor andere vormen van openbare ordeverstoring, waarbij mensen zichzelf aan een snelweg vastplakken of tomaten naar schilderijen gooien.
De wil van de activisten om te mobiliseren en hun zaak te steunen maakt indruk op mij, althans op papier. Hun argumenten zijn belangrijk, het hete politieke hangijzer van een hele generatie. Toch heb ook ik nooit veel sympathie voor hun acties kunnen opbrengen, en iets weerhoudt me er ook van om mezelf in hetzelfde schuitje te willen stoppen.
We vinden het leuk als onderdrukten terugvechten. Vrouwen die vechten voor hun reproductieve basisrechten, onderbetaalde verpleegsters die een hoger loon eisen, bewegingen zoals Black Lives Matter – de protesten hieromtrent zijn sympathieke heldendaden. De typische demografie van klimaatactivisten is anders – ze doen nauwelijks een beroep op ons gevoel van morele rechtschapenheid. Niets aan hen ziet er onderdrukt uit. Het antikapitalistische verhaal dat veel activisten gebruiken past niet zo goed bij hen wanneer ze zich zelf aan de winnende kant van het kapitalisme bevinden.
Hun idealisme laat weinig ruimte voor overleg over praktische zaken. Wanneer activisten pleiten voor een onmiddellijke verandering van het systeem, vraag ik hen vaak hoe zij zich de integratie van de andere kant van het politieke spectrum in dat systeem voorstellen. Er wordt zelden een concreet antwoord gegeven.
Maar misschien is het afwegen van argumenten toch niet de belangrijkste taak van de activist. Die taak is om dingen op de agenda te krijgen. Sinds ze dat een tijdje geleden al deden met de massamobilisatie van de beweging Fridays for Future, is de vooruitgang zoveel trager dan waar ze om vroegen. Ongeduld uiten door dringend activisme is misschien het enige adequate antwoord daarop.
Het zijn de manieren waarop sommige klimaatactivisten hun frustratie overbrengen die ik irritant vind. Schilderijen besmeuren met soep doet niet veel meer dan mensen irriteren die om cultuur geven en waarschijnlijk al aan de kant van de activisten staan, tenminste, totdat ze zien dat hun favoriete schilderij van Van Gogh in gevaar komt. Op dezelfde manier veroorzaakt het blokkeren van wegen wrevel – mensen moeten naar hun werk, ze hebben dingen te doen en gezinnen te voeden.
Ik kan niet veel bedenken om hun methoden te verdedigen, maar toch is mijn intuïtieve reactie om precies dat wel te doen. Ik zou er waarschijnlijk op kunnen wijzen dat ze de kosten-batenanalyse voor het uitvoeren van sommige beleidsmaatregelen veranderen ten opzichte van andere of dat slechte publiciteit beter is dan helemaal geen publiciteit. Maar zelf ben ik daar niet zo van overtuigd.
De manier waarop ik over dit soort protesten denk is veranderd door stil te staan bij de persoonlijke levens van degenen die het protest organiseren. Het is makkelijk om mensen achter een protest te vergeten en vooral te denken aan hoe we er zelf over denken. Er is een enorme persoonlijke prijs verbonden aan het mobiliseren. De activisten verschijnen met hun gezichten overal in het nieuws en zo veel van hun tijd en energie is erin gestoken om iets te doen aan een probleem dat niet alleen van hen is, maar van ons allemaal. Elke keer als ik me dat herinner, maakt mijn verwaande woede plaats voor bewondering.
Uiteindelijk ben ik ook alles wat klimaatactivisten zijn. Ik heb al veel, ik geef om klimaatverandering, ik denk dat we onze manieren moeten veranderen. Toch doe ik niets, en ik erger me zelfs een beetje aan sommige activisten – maar ook minstens zoveel aan mezelf. Is dat misschien de taak van de activisten? Om ons een beetje schuldig te laten voelen, om ons eraan te herinneren hoeveel we geacht worden om deze zaak te geven?
Het is handig om methodes te bekritiseren wanneer je een mindere, maar dus ook onterechte mate van wanhoop voelt. We moeten van onze hoge paarden afstappen en in hetzelfde schuitje gaan zitten als de activisten – want daar horen we thuis.
Céline Zahno is student politicologie aan de UvA. Ze komt uit Zwitserland.
