Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Sara Kerklaan
opinie

Han van der Maas | Over de uitbuiting van promovendi

Han van der Maas,
9 mei 2023 - 08:30

Jonge docenten mogen misschien klagen over tijdelijke aanstellingen, ze krijgen tenminste betaald voor hun uren. Dat geldt lang niet altijd voor vertraagde promovendi, die buiten hun schuld soms moeten leven van een lening of hun zuur verdiende spaargeld moeten opsouperen, signaleert Han van der Maas, die met een oplossing komt.

Er is veel te doen over docenten met een tijdelijke aanstelling. De UvA heeft op basis van lokale misstanden een algemeen beleid doorgevoerd waar we hopelijk geen spijt van gaan krijgen. De behoefte aan universitair onderwijs hangt af van de belangstelling van studenten en die is variabel. Daarbij zijn de jonge docenten er niet het slechtst aan toe. De werkdruk mag vaak hoog zijn en het toekomstperspectief onzeker, ze krijgen wel loon voor hun werk. Nogal logisch, zult u denken, de UvA betaalt mensen toch voor hun uren.

 

Spaargeld

Nou, nee, want het geldt namelijk niet voor honderden promovendi van wie de contracten zijn afgelopen, maar het promotietraject nog niet. Bij opmerkelijk veel onderzoeksafdelingen is het de gewoonste zaak van de wereld om promovendi door te laten werken op een uitkering, op hun spaargeld, of op het loon van een volgende baan en dus met een dubbele werktaak. Volgens allerlei onderzoeken duurt de vertraging gemiddeld een jaar, maar ik ken gevallen van vele jaren.

 

Het UvA-bestuur staat deze praktijken weliswaar toe, ze is er niet rechtstreeks verantwoordelijk voor. De hoogleraren zijn de boosdoeners. De promovendi zijn namelijk geheel afhankelijk van de promotoren. Het enige alternatief voor de vertraagde promovendus is stoppen met de promotie, wat het einde van de wetenschappelijke carrière betekent. Dan is al het gezwoeg voor niks geweest. Nog even doorzetten dus. Hoofdstuk vier is na acht herschrijvingen toch weer iets beter geworden. En die ene dataset ligt er nog steeds, doodzonde!

 

Desinteresse

Wat hierbij opmerkelijk is: er zijn geen harde eisen aan het proefschrift. Nergens staat bijvoorbeeld uit hoeveel hoofdstukken het proefschrift moet bestaan. Of het proefschrift voldoende is bepalen de promotoren en in theorie ook de promotiecommissie, maar die stemt vrijwel altijd in. Ik ken promovendi die hun vierde artikel maar niet geaccepteerd krijgen en daarom hun proefschrift nog niet mogen indienen. Anderen hebben nog niet alle studies uitgevoerd die de promotor in een ‘over the top’ subsidievoorstel heeft beloofd. En in veel gevallen liggen hoofdstukken te wachten op feedback van promotoren die allang hun interesse in het project verloren hebben.

 

Tenslotte wordt vertraging vaak ingecalculeerd. Het schijnt op allerlei plaatsen het doel te zijn dat na vier jaar alleen de data verzameld zijn, het schrijfwerk doe je maar na je contract. Promotoren die dit beleid aanhangen: schaam je!

 

Als de promotie er dan toch van komt, wordt de schuld van de vertraging vervolgens geheel bij de promovendus gelegd. Promotievertraging staat slecht op je cv bij vervolgsollicitaties. Niemand die het dan heeft over de promotoren die de vertraging veroorzaakt hebben. We moeten als leden van sollicitatiecommissies immers wel een beetje aardig voor elkaar blijven. Dat is ook belangrijk.

 

Audiëntie

Op mijn afdeling hebben we aan deze praktijk hardhandig een einde gemaakt. Het is heel simpel: na een jaar wordt de aanstelling al dan niet verlengd tot het einde (4 jaar!). Dit is een zwaarwegende beslissing, want als de promotoren daar voor tekenen is er geen weg terug. Een jaar voor het einde van het contract moeten promovendi en promotoren gezamenlijk op audiëntie komen bij de onderzoeksdirecteur. Ze moeten in detail laten zien wat de inhoud van het proefschrift wordt, welke hoofdstukken nog worden afgerond (en vooral welke niet) en wat het plan van maand tot maand inhoudt. Een ding staat vast: het proefschrift gaat naar de commissie voordat het contract afloopt. Zo niet, dan regelen de promotoren extra geld voor een verlenging van het contract. Desnoods van hun eigen spaargeld.

 

Han van der Maas is hoogleraar psychologische methodenleer aan de UvA.