Pepijn Stoop | Made in Silicon Valley
Zijn robots straks betere kunstenaars dan mensen? Nee, want AI is niet creatief en kan ons dus niet vervangen, is het veel gehoorde argument. Columnist Pepijn Stoop zet daar zijn vraagtekens bij. ‘Ik beweer niet dat onderzoek plagiaat light is, maar we hebben niet bewezen dat AI nooit zal kunnen scheppen.’
Wat hebben een single van Drake, een artikel voor het tijdschrift Nurse Education in Practice en een prijswinnende ‘vintage’ foto gemeen? Ze werden (deels) gegenereerd door AI en niet direct opgemerkt: niet door hiphopfans, peer reviewers of kunstkenners. Telkens vond de maker het een interessant experiment, voelden de kenners zich genaaid en vroeg de wereld zich af of robots niet gewoon beter kunnen knutselen dan wij.
Maar de reactie op of robots betere kunstenaars zijn dan de mens, vond ik intrigerend. Die luidde namelijk: AI is niet creatief en kan ons dus niet vervangen. Die reactie ontkent naar mijn idee dat AI zichzelf verbetert en steeds meer invloed krijgt op de mens.
Sinds creërende generative AI gratis toegankelijk is, voelt huiswerk beoordelen steeds meer als een aflevering van Tussen Kunst en Kitsch: is het origineel of komt het uit Silicon Valley?
Bepalen of iets volledig is gemaakt door een mens is niet altijd eenvoudig. Als ik binnen twee dagen 28 opdrachten na moet kijken, glipt een student die een OpenAI Rembrandt heeft ingeleverd er misschien tussendoor. De peer reviewers die in minimale tijd het eerdergenoemde artikel moesten controleren, faalden ook. Het geeft aan dat wij niet de enige zijn die in staat zijn tot het schrijven van papers en maken van opdrachten. En dat is niet erg: uit onderzoek van Nature bleek dat onderzoekers generative AI gebruiken om zinnen te verbeteren voor hun papers. AI helpt dus creëren. Wat maakt het dan uit dat het niet creatief is?
Maar oké, stel dat we liever werken zonder AI. Dan is er nog een ander probleem. Creativiteit heeft namelijk geen eenduidige definitie. Volgens de Van Dale betekent het ‘scheppend vermogen’. Maar wanneer ‘schep’ ik dan iets? Als ik essays schrijf, zeg ik nooit ‘echt’ iets nieuws. Ik lees andere essays en papers en gebruik die om mijn inhoud te bepalen, maar die inhoud is verre van uniek. Onderzoekers doen wel fundamenteel onderzoek, maar is dat altijd creatief? Zij bouwen ook ergens op voort. Ik beweer niet dat onderzoek plagiaat light is, maar we hebben niet bewezen dat AI nooit zal kunnen scheppen. Misschien dat neurale netwerken dat niet kunnen, maar dan vinden we weer een ander model. En hoe kunnen we voor altijd AI-creativiteit ontzeggen als we zelf niet eens weten wat dat is?
Ondertussen lijdt dit argument af van het echte probleem van generative AI: uitbuiting. Voor het schrijven van deze column heb ik net als ChatGPT bronnen bekeken. Het verschil is dat ik voor deze bronnen heb betaald: de papers en columns zaten achter een betaalmuur. AI creëert kunstwerken op basis van data (beelden, tekst) van kunstwerken die door Chinese studenten tegen een hongerloon wordt gelabeld en waarvan de kunstenaars geen cent voor dat gebruik krijgen.
Als we accepteren dat deze AI bestaat en dat wij niet per se beter zijn, sterker nog dat het met elkaar verworven is, dan kunnen we hier wat aan doen. En daarbij moeten alle mensen die dat creatieve proces mogelijk maken betaald worden, creatief of niet.
Pepijn Stoop is student kunstmatige intelligentie.
