.jpg)
Juist voor het klimaat moeten we heulen met de vijand
Wat brengt de energietransitie het snelste vooruit, vraagt onderwijsplanner bij de Faculteit Economie en Bedrijfskunde Tim Bianchi zich af. Het verbreken of behouden van de samenwerkingen tussen de UvA en de fossiele industrie? ‘De samenwerking verbreken is als universiteit de meest makkelijke oplossing voor dit vraagstuk.’
.jpg)
Wat opvalt is dat voor- en tegenstanders van het moratorium op onderzoekssamenwerkingen tussen de UvA en Shell of soortgelijke bedrijven, vooralsnog, nauwelijks ingaan op elkaars standpunten. Maar wat als ze allebei gelijk hebben? Dat Shell hypocriet en onethisch is, onderdeel van het klimaatprobleem is en misdaden begaat én dat Shell de energietransitie kan versnellen.
Daar ligt een moreel dilemma aan ten grondslag. Want voor de mensen die nu al dagelijks met de risico’s en gevaren van de opwarming van de aarde worden geconfronteerd (en natuurlijk voor degenen die in de nabije toekomst met deze gevaren te maken zullen krijgen), is het alleen van belang dat de energietransitie zo snel mogelijk gaat.
De discussie die wij, in het relatief veilige Nederland, voeren over welke wetenschappelijke codes er gelden is voor hen volstrekt irrelevant. Aan de andere kant moet er een voorbeeld gesteld worden hoe wij als samenleving omgaan met inherent onverantwoordelijke bedrijven, om daarmee ons handelen – hopelijk – toekomstbestendiger te maken. Daarom is het belangrijkste doel van de UvA op dit gebied de snelheid van de transitie helpen te maximaliseren en daarbij niet te vrezen voor impopulariteit.
Verbreken of samenwerken
Dan rijst dus de vraag hoe dat doel het beste bereikt kan worden. Welke impact is groter op de transitie: de banden verbreken of samenwerken? Mijn niet-wetenschappelijk onderbouwd gevoel zegt in ieder geval dat de impact van het verbreken van deze banden niet te groot moet worden ingeschat. De Theorie of Change klinkt aannemelijk, maar het gevaar is dat de industrie naar de achtergrond zal verdwijnen (net zoals andere dubieuze industrieën) waar ze nog minder publieke verantwoording hoeven af te leggen. De fossiele brandstofbehoefte neemt in ieder geval minimaal het komende decennium toe en zelfs bij de afname ervan zal er nog lange tijd genoeg te verdienen zijn met deze vormen van energie. Dus ondanks dat de cut-the-ties-beweging mondiaal steeds verder uitbreidt, blijven de mensen die écht iets geven om het klimaat nog steeds een flinke minderheid. Collectieve zelfoverschatting ligt dus op de loer.
Daarnaast is de samenwerking verbreken ook de meest makkelijke oplossing voor dit vraagstuk. Want ontloop je daarmee als universiteit niet de verantwoordelijkheid je expertise op alle fronten in te zetten? Evident is dat onderzoekstijd en -geld in zo’n geval elders kunnen worden ingezet, maar integriteit moet niet worden verward met hypocrisie. Ons morele kompas mag niet in de weg zitten voor diegenen wiens levens nu al op het spel staan. Uiteindelijk zijn we allemaal debet aan de huidige situatie en moeten we samen zo snel mogelijk werken aan oplossingen. Het potentieel van de fossiele brandstofindustrie mag daarbij niet genegeerd worden.
Paradoxaal
Een veel gehoord argument is dat Shell maar een klein percentage van zijn investeringen uitgeeft aan duurzame energie. Maar zelfs met die, voor hen weliswaar kleine, investering is het één van de grotere investeerders op dit gebied in Nederland (ook als daar de opslag van koolstofdioxide vanaf wordt gehaald). Gezien de tegenwerking van Shell op veel andere vlakken maakt dit het uiteraard ongelofelijk paradoxaal. Desalniettemin zullen we een manier moeten vinden om daarmee om te gaan.
Het goede nieuws is dat er nog veel te winnen is op het gebied van de huidige samenwerkingen en het maatschappelijk nut ervan. Investeer dus in die kwaliteit, waarbij glashelder, collectief toegepast beleid en kritische zelfreflectie inherent zullen zijn. Dit heeft wellicht een cultuurverandering nodig en dat is precies waar de kracht kan liggen van de huidige aanhangers van het moratorium.
Preliminaire ideeën
Bij deze alvast enkele preliminaire ideeën hoe de samenwerking met de fossiele brandstofindustrie impactvoller gemaakt kan worden en die de prijs voor eventuele greenwashing zo hoog mogelijk maken voor deze industrie. Beding vooraf een significante financiële investering nadat het onderzoeksproject is afgerond en vooraf vastgestelde succesfactoren zijn behaald (en wanneer deze toegezegde investeringen niet worden gedaan, spreek dan af dat de resultaten open source gemaakt worden). Of maak alle onderzoeken direct open access of zelfs open science. Hanteer volledige transparantie bij alle onderzoeksprojecten- en medewerkers. Om toekomstige projecten met deze partijen vooraf te beoordelen en te monitoren, kan er een raad van toezicht worden geïnstalleerd vertegenwoordigd door stakeholders die een sterke en aantoonbare affiniteit hebben met maatschappij en klimaat. Ontwikkel een (straf)puntensysteem met betrekking tot de implementatie van de uitkomsten van de onderzoeksprojecten en koppel daar acties aan. Werk aan het gelijke speelveldprincipe: maak de inzet van gastsprekers, open dagen en alumni events gebalanceerder met betrekking tot de partijen die worden uitgenodigd. En zorg ervoor dat alle onderzoekstakken exact hetzelfde toestingstraject doorlopen voor samenwerking.
De kern van dit pleidooi is dan ook dat eerst alles op alles moet worden gezet om het maximale uit de samenwerkingen te halen. Dat zijn we verschuldigd aan iedereen voor wiens leven nu al in gevaar is. Tot die tijd moeten de banden dus nog niet verbroken worden, met de nadruk op ‘nog niet’. Kortom, je neus dichtknijpen en heulen met de vijand.
Tim Bianchi is onderwijsplanner en lid van de Ondernemingsraad bij de Faculteit Economie en Bedrijfskunde aan de UvA.
