Han van der Maas | Stop de vernederlandsing!
Ideeën om op de universiteit en in de wetenschap de voertaal weer Nederlands te laten zijn, zijn onzalig, vindt Han van der Maas. ‘We staan voor gigantische uitdagingen, denk aan het klimaat, polarisatie, vergrijzing, armoede en internationale conflicten. We mogen in onze handen knijpen met elke gemotiveerde en slimme student uit het buitenland die hieraan een bijdrage wil leveren.’
De afdeling Psychologie van de UvA staat in alle internationale ranglijsten opmerkelijk hoog: ze is de beste van continentaal Europa. De afdeling is zeer succesvol in het aantrekken van onderzoeksgeld en steekt ook veel energie in de verbetering van onderwijsprogramma’s.
Deze onderwijsprogramma’s worden steevast hoog gewaardeerd door studenten en visitatiecommissies. De sfeer is prettig met een gezonde mix van nationaliteiten onder staf en studenten. De arbeidsmarktperspectieven voor studenten zijn al lange tijd goed. Het is een wijdverbreid misverstand dat de studie psychologie opleidt tot werkloosheid. Als het gaat om kansen op de arbeidsmarkt staat psychologie ergens in de middenmoot maar boven andere gamma- en alfastudies.
U begrijpt het al na zo’n inleiding, er moet iets gruwelijk mis zijn. Zo erg dat iemand als Pieter Omtzigt een Kamerbrede beweging leidt, moties indient, de minister op het matje roept en daarbij speciaal naar de opleidingen psychologie verwijst. Wat is deze nieuwe affaire waar de Tweede Kamer zich zo druk om maakt?
We praten Engels!
Ik schrijf dit uiteraard met schaamrood op de kaken, maar het valt niet te ontkennen. Het begon lang geleden, toen we de Nederlandstalige wetenschappelijke tijdschriften ophieven en Engelstalige boeken in ons onderwijs opnamen. Ik spreek nu over een halve eeuw geleden. Ik herinner me een conferentie helemaal in Drenthe waar we onze praatjes in het Engels hielden. Niemand die er iets van begreep.
Meer recentelijk geven we ook de hoorcolleges in het Engels. Geen Nederlandse student die daarover klaagt, maar die hebben we hierop allicht zorgvuldig geselecteerd. Deze studenten mogen in de bachelor kiezen voor Nederlandstalige werkgroepen. Ook het schrijfwerk mag in het Nederlands en Engels. Maar dat zijn smoesjes natuurlijk. We verkwanselen het Nederlands als wetenschappelijke taal deel van ons nationale erfgoed.
Toegegeven, we doen onze arme Nederlandse studenten zwaar tekort. Ze kunnen nu nog wel terecht bij een opleiding psychologie, maar straks worden ze weggeconcurreerd door intrinsiek gemotiveerde hardwerkende studenten van elders, gelukszoekers die afkomen op onze internationaal zeer hoog aangeschreven opleidingen. En omdat ze niet in hun moedertaal worden aangesproken, wordt hun beperkte werkgeheugen overbelast. Hoe kunnen ze ooit de t-test leren? Geen wonder dat ze steeds correlatie en causaliteit door elkaar halen.We zien regelmatig studenten tegen deurposten oplopen en door het rode licht fietsen. Helemaal in de war, die kinderen.
Pieter Omtzigt heeft deze nieuwe affaire overigens niet zelf bedacht. Hij is voor het karretje gespannen van Beter Onderwijs Nederland (BON) onder aanvoering van Nederlands meest overschatte filosoof Ad Verbrugge, een Heidegger adept. Hij schreef er zijn proefschrift over. Heidegger, voor wie het niet weet, muntte uit in vage pretentieuze gemeenplaatsen over de moderne samenleving die ook in het oorspronkelijke Duits onsamenhangend zijn. Hij was een trouw aanhanger van de nazi’s en heeft zich hier nooit voor verontschuldigd. Als we iemand moeten cancelen is het Heidegger wel. Overigens ga ik dit niet voorstellen aan Omtzigt, want in tegenstelling tot Verbrugge heb ik niet de neiging andere disciplines voor te schrijven hoe ze hun werk moeten doen.
Verbrugges eigen wetenschappelijke bijdragen zijn niet zo frequent. Zijn laatste publicatie, volgens zijn eigen website, was in 2020 in Christen Democratische Verkenningen. Ere wie ere toekomt, dat is mij nooit gelukt (de ene desk-reject na de andere). Zijn Wikipediapagina, ongetwijfeld zelf geschreven, leert ons nog het een en ander. In zijn meest populaire boek beschrijft hij de westerse samenleving als een ‘cultuur op drift’, namelijk weg van traditionele (gezins)waarden. Daarnaast is hij gelukkig ook weer tegen het neoliberalisme.
Als u geen tijd heeft zijn werk te lezen, hij is ook nog zanger. Ik citeer: “In zijn liedteksten geeft hij op een meer poëtische wijze uiting aan dezelfde gedachten en gevoelens die ten grondslag liggen aan zijn boeken en essays.” Grappig genoeg in het Engels!
Het hoofdargument van Verbrugge, al afgewezen door de rechter, is de wet. In de wet staat dat Nederlands de voertaal is behalve als er goede redenen zijn dit niet te doen (indien de specifieke aard, de inrichting of de kwaliteit van het onderwijs dan wel de herkomst van de studenten daartoe noodzaakt, overeenkomstig een door het instellingsbestuur vastgestelde gedragscode). Die redenen zijn er voor de meeste wetenschappelijke opleidingen te over: de wetenschappelijke voertaal is Engels, alle literatuur is in het Engels, de wetenschap is internationaler dan ooit en juist dankzij het onze keuze voor het Engels staan we in de wereldtop.
Stel je toch eens voor dat we ons onderwijs weer in het Nederlands gaan geven, een wetenschappelijke Nexit. De succesvolle opleidingen psychologie verliezen de helft van de studenten, pijnlijke en kostbare reorganisaties leggen deze afdelingen voor jaren stil, toponderzoekers verdwijnen en de toevoer tot de arbeidsmarkt stokt. En dit geldt echt niet alleen voor de psychologie: een zeer strikte interpretatie van de wet, waar Bon en Omtzigt om vragen, zal de Nederlandse wetenschap en haar onderwijs ernstig schaden.
Nederland is nu, dankzij het Engelstalige wetenschappelijk onderwijs, een internationale hotspot van kennisontwikkeling. Bloeiende universiteiten zijn een aanjager van economische, technologische en culturele ontwikkelingen waar de hele maatschappij van profiteert. We staan voor gigantische maatschappelijke en technologische uitdagingen, denk aan het klimaat, polarisatie, vergrijzing, armoede en internationale conflicten, om maar een paar voorbeelden te noemen. We mogen in onze handen knijpen met elke gemotiveerde en slimme student uit het buitenland die hieraan een bijdrage wil leveren. De fixatie op een verouderde wet en de populistische, conservatieve agenda zijn het grootste gevaar voor onze topuniversiteiten.
Han van der Maas is hoogleraar psychologische methodenleer.
