Als postdoc kun je een groot probleem hebben als je zwanger wordt
In het huidige tijdsgewricht zou je denken dat alles op alles wordt gezet om drempels weg te nemen voor vrouwelijke wetenschappers, zodat ze behouden blijven voor de wetenschap. Vergeet het maar, schrijft Francisca de Vries.
De lijst met vooroordelen en drempels voor vrouwen in de wetenschap is lang. Met hetzelfde cv worden mannelijke kandidaten als meer competent gezien dan vrouwen. Studenten geven vrouwelijk docenten structureel lagere waarderingen dan mannelijke docenten. Mannelijke onderzoekers publiceren vooral met andere mannen en vrouwen krijgen minder credit voor hun rol in wetenschappelijke studies. Vrouwen verdienen minder dan mannen in dezelfde positie. Als vrouwen kinderen krijgen, heeft dat een sterk negatief effect op hun carrière – een effect dat afwezig is als mannen kinderen krijgen.
Diversiteit
Je zou denken dat we alles op alles zetten om drempels weg te nemen en vrouwen te behouden in de wetenschap. En ja, er wordt op diversiteit gelet bij het aannemen van mensen, en er zijn posities en beurzen speciaal voor vrouwelijke wetenschappers. We worden doodgegooid met vrouwennetwerken, unconscious bias workshops, inspiratiebijeenkomsten. Maar de regels en voorzieningen die ervoor zorgen dat vrouwen geen nadeel hebben in hun carrière ten opzichte van mannen? Daar kan nog veel verbeterd worden.
Dit werd mij afgelopen jaar pijnlijk duidelijk, toen bleek dat we het contract van een postdoc in mijn onderzoeksgroep niet konden verlengen met de duur van haar zwangerschaps-, bevallings-, en ouderschapsverlof. Deze vrouwelijke postdoc was aangesteld binnen een extern gefinancierd project op een tijdelijk onderzoekscontract. Na anderhalf jaar werd ze zwanger en nam ze zestien weken zwangerschaps- en bevallingsverlof, aangevuld met opgebouwde vakantie, en daarna nam ze één dag per week ouderschapsverlof op. Allemaal in de volle overtuiging dat haar contract verlengd zou worden met dit genomen verlof, en de ‘verloren’ tijd aan het eind van het project weer ingezet kon worden. En dit was ons ook steeds door de HR-afdeling verteld: het zou standaardprocedure zijn om het contract te verlengen met het opgenomen verlof.
Flexwet
Maar na acht maanden uitstel en onduidelijkheid over contractverlenging, liepen we uiteindelijk tegen een muur aan. Als gevolg van de flexwet mogen werknemers niet langer dan vier jaar in tijdelijke dienst zijn. Er is geen uitzondering voor zwangerschaps- en bevallingsverlof. Het duurde lang voordat we hierachter kwamen. Te lang, te meer omdat dit een bekend probleem blijkt, ook binnen de UvA.
Een probleem dat zelfs in 2017 is opgelost voor promovendi, maar niet voor postdocs. Al in 2017 verzochten vakbonden en werkgevers de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid dringend om de wet zo aan te passen dat verlenging bij zwangerschaps- en bevallingsverlof ook voor postdocs geen probleem is. Het is nu vijf jaar later en dit is niet opgelost.
Voor mijn postdoc betekent dit dat ze haar onderzoek niet kan afronden zoals gepland en een stuk eerder op zoek moet naar een andere baan. Voor mijn project betekent dit dat het beloofde werk niet gedaan kan worden. Het betekent stress en verdriet voor ons en het team. Stress en verdriet, maar vooral: woede.
Woede, omdat het betekent dat postdocs die zwanger worden (of adopteren) direct benadeeld worden. Woede, omdat dit verlies van werk- en contracttijd zal doorwerken in hun vervolgcarrière in een extreem competitief werkveld. Omdat het betekent dat werk beloofd aan externe geldschieters niet uitgevoerd kan worden. Omdat het een verlies van tijd en geld betekent, twee zaken die extreem schaars zijn in de wetenschap. Omdat het een verlies van talent, met name vrouwelijk talent betekent – direct, door de effecten van deze regeling, maar vooral indirect, door verlies van motivatie en vertrouwen in een carrière in de wetenschap. Een carrière in de wetenschap waarvoor je extreem veel intrinsieke motivatie moet hebben en waarvan het bekend is dat die – met name voor vrouwen – moeilijk te combineren is met het hebben van een gezin. Woede omdat, en dit is het állerergste, dit misschien betekent dat werkgevers minder geneigd zijn een vrouwelijke postdoc aan te nemen. En woede omdat dit een bekend, concreet, makkelijk oplosbaar probleem is dat nog steeds niet opgelost is.
De cao-onderhandelingen zijn begonnen. Om postdocs die zwanger worden niet te benadelen moet het mogelijk zijn om een contract te verlengen tot na de limiet van vier jaar die gegeven wordt in de flexwet, zoals dat eerder al is geregeld voor promovendi.
Franciska de Vries is hoogleraar Earth Surface Science aan de UvA. Deze column stond eerder in een licht gewijzigde vorm in Science Guide.
