UvA-promovenda: ‘Stop met subsidies voor fossiele brandstoffen’
UvA-promovenda Naomi Leefmans doet vandaag een appel op alle universitaire medewerkers van Nederland om een petitie te ondertekenen waarin wordt opgeroepen te stoppen met subsidies voor fossiele brandstoffen. Verschillende UvA-wetenschappers hebben al ondertekend, onder wie de hoogleraren Barbara Hogenboom, Arnoud Boot en economiedecaan Roel Beetsma.
De VN-klimaattop in Egypte heeft niet de benodigde doorbraak geleverd om onze klimaatdoelen veilig te stellen. Wij doen daarom een oproep aan de Nederlandse regering voor een maatregel die deze doelen weer in zicht brengt. Al in het klimaatakkoord van Parijs, eind 2015, hebben alle VN-lidstaten mondiaal afgesproken om de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder de 2 graden en bij voorkeur tot maximaal 1,5 graden. Omdat de temperatuurstijging van de aarde direct wordt veroorzaakt door een toename van broeikasgassen in onze atmosfeer, moeten we zo snel mogelijk stoppen met de uitstoot van broeikasgassen. Concreet betekent dit, dat als we de klimaatdoelen van Parijs willen halen, onze mondiale uitstoot van broeikasgassen naar netto nul moet zijn teruggebracht rond 2050. Grofweg betekent dit dat over 8 jaar, in 2030, de mondiale uitstoot moet zijn gehalveerd om de opwarming tot maximaal 1,5 graden te beperken, of op zijn minst met een derde verminderd om de opwarming ruim onder de 2 graden te houden.
Financiële prikkels
Ondanks de toegenomen inspanning van landen sinds het klimaatakkoord van Parijs, doen we gezamenlijk nog lang niet genoeg om zelfs binnen een maximale temperatuurstijging van 2 graden te blijven. Een belangrijke reden hiervoor is de sterke afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. Ongeveer twee-derde van de wereldwijde emissies van broeikasgassen wordt veroorzaakt door fossiele brandstoffen, die daarmee verreweg de grootste bijdrage leveren aan klimaatverandering. Het is daarom cruciaal om het gebruik van fossiele brandstoffen zo snel mogelijk te vervangen door schone, hernieuwbare energiebronnen. Overheden kunnen daarbij een belangrijke rol spelen door de ontwikkeling daarvan te stimuleren en het gebruik van fossiele brandstoffen te ontmoedigen. Dit kan onder meer door normering en regulering (bijvoorbeeld het EU-verbod op nieuwe auto’s met verbrandingsmotoren vanaf 2035) en door de juiste financiële prikkels te geven via belastingen en subsidies.
6000 miljard dollar
Overheden geven op dit moment echter wereldwijd financiële prikkels in de verkeerde richting en werken daarmee de klimaatdoelen juist tegen. Overheden bieden namelijk veel meer steun aan fossiele brandstoffen dan aan schone hernieuwbare energiebronnen. Zo bedragen volgens het IMF de wereldwijde (expliciete en impliciete) subsidies op fossiele brandstoffen een gigantisch bedrag van 6000 miljard dollar. Dat is ongeveer 7 procent van het mondiale BBP. Onvolledige beprijzing van broeikasgassen maakt deel uit van deze subsidies. Wereldwijde subsidies aan schone hernieuwbare energiebronnen bedragen slechts een fractie daarvan; ongeveer 0,1 procent van het mondiale BBP.
Ook de Nederlandse overheid verstrekt miljarden euro’s aan subsidies op fossiele brandstoffen. Het gaat hier met name om belastingsubsidies, bijvoorbeeld om kortingen op de energiebelasting voor grootgebruikers (zoals TataSteel), vrijstellingen van accijnzen (op kerosine voor vliegtuigen en diesel en stookolie voor de binnenvaart) en belastingvrijstellingen voor elektriciteitsopwekking (voor bijvoorbeeld kolencentrales). Volgens cijfers van de Nederlandse overheid in een recent OESO/IEA-rapport, subsidieert Nederland fossiele brandstoffen in 2020 met 4,5 miljard euro. Dat is meer dan 250 euro per persoon. Oud-Europarlementariër Alman Metten schat deze subsidies zelfs op 17,5 miljard euro, oftewel 1000 euro per persoon. De onvolledige beprijzing van de Nederlandse uitstoot van broeikasgassen is daar nog niet eens bij inbegrepen. Het realiseren van onze klimaatdoelen wordt serieus tegengewerkt door deze subsidies op fossiele brandstoffen.
2030
Nederland kan zich dit niet permitteren. Nederland zit niet alleen ver, ruim een factor 2, boven het wereldgemiddelde met de uitstoot van broeikasgassen per persoon, maar ook boven het Europees gemiddelde. Bovendien blijkt uit de meest recente raming van het Planbureau voor de Leefomgeving dat, zelfs als alle klimaatplannen van het kabinet Rutte-IV volledig worden uitgevoerd, die plannen onvoldoende zijn om de beoogde vermindering van broeikasgassen in 2030 te realiseren. Alleen met nieuwe, extra maatregelen is het Europese doel van 55 procent minder uitstoot van broeikasgassen in 2030 nog haalbaar. Het nationale doel van het kabinet van 60 procent vermindering van uitstoot in 2030 vergt uiteraard nog meer maatregelen.
Voor Nederland is het cruciaal dat wij nu onze verantwoordelijkheid nemen. Wij roepen de Nederlandse regering op om direct te stoppen met subsidies op fossiele brandstoffen. Dat is noodzakelijk om ons land, dat zeer kwetsbaar is voor zeespiegelstijging door de opwarming van de aarde, en onze hele planeet leefbaar te houden voor huidige en toekomstige generaties.
Ondertekenen kan hier.
- Naomi Leefmans, docent en onderzoeker macro en internationale economie, UvA
- Roel Beetsma, hoogleraar macro-economieën decaan Faculteit Economie en Bedrijfskunde, UvA
- Pieter van Beukering, hoogleraar milieueconomie, directeur Instituut voor Milieuvraagstukken, VU
- Jan J. Boersema, hoogleraar grondslagen van de milieuwetenschappen, Universiteit Leiden
- Arnoud Boot, hoogleraar financiële economie, UvA
- Wouter Botzen, hoogleraar economie van klimaatverandering en natuurrampen, VU
- Robert Dur, hoogleraar economie, EUR
- Pieter Gautier, hoogleraar economie, VU
- Reyer Gerlagh, hoogleraar milieu en economie, directeur Tilburg Sustainability Center, UvT
- Henri L.F. de Groot, hoogleraar regionaal economische dynamiek, VU
- Barbara Hogenboom, hoogleraar Latijns-Amerikastudies, directeur CEDLA, UvA
- Patrick Huntjens, hoogleraar governance van duurzaamheidstransities, Universiteit Maastricht
- Bas Jacobs, hoogleraar economie en overheidsfinanciën, VU
- Franc Klaassen, hoogleraar internationale economische betrekkingen, UvA
- Rik Leemans, hoogleraar milieusysteem analyse, Wageningen Universiteit
- Sandra Phlippen, per 2023 bijzonder hoogleraar duurzaam bankieren, Rijksuniversiteit Groningen
- Rick van der Ploeg, hoogleraar milieueconomie, UvA en hoogleraar economie, Universiteit van Oxford, Onderzoeksdirecteur Oxford Centre for the Analysis of Resource Rich Economies
- Sjak Smulders, hoogleraar economie, UvT
- Daan van Soest, hoogleraar milieueconomie, UvT
- Sweder van Wijnbergen, emeritus hoogleraar staathuishoudkunde, UvA
- Aart de Zeeuw, emeritus hoogleraar milieueconomie, UvT
