UvA-geesteswetenschappen: To be or not to be decolonial

Wat rechtvaardigt ‘de geesteswetenschappen’ vandaag de dag? De faculteiten der letteren hebben het niet eenvoudig, ondanks de vele studenten: onderfinanciering van de Nederlandse universiteiten volgens een spraakmakend recent rapport van Price Waterhouse Coopers, een hang naar zo breed mogelijke studies bij studenten (geen Nederlands of Russisch, maar ‘PPLE’: Politics, Psychology, Law and Economics), en minder aanzien voor kunst en literatuur en voor andere talen dan het Engels. Het antwoord van de geesteswetenschappen: ‘be societally relevant’. Maar hoe wordt dat ingevuld?

Voor wie iets wil betekenen voor de letteren aan een Nederlandse universiteit kent Amsterdam op dit moment veruit de meeste mogelijkheden: de Faculteit der Geesteswetenschappen van de UvA biedt nu maar liefst twintig plaatsen aan voor universitair docenten. Iets met Spaans? Dat kan – maar dan als ‘Assistant Professor in European/Latin American Studies: Race, Decoloniality and Intersectionality’. Iets met literatuur, of liever - want breder - cultuur? Vooruit dan: ‘Assistant Professor in Literary and Cultural Analysis, with Specialization in Post/Decolonial Theory’. Geschiedenis? Okay, dat wordt ‘Assistant Professor in Public History of Slavery’. Frans wordt in Europa vanaf Brussel tot de Middellandse zee gesproken, maar omdat overal de studies talen wegkwijnen is het antwoord: ‘Assistant Professor Decolonial Literatures & Cultures: French’. En ook een moderne kunst als film moet en zal in dit postkoloniale stramien meegaan: ‘Assistant Professor in Aesthetics with focus on Critical Race/Decolonial Theory and Film’. Een Nederlandse versie van deze advertenties is overigens niet beschikbaar: dekoloniseren doe je alleen in het Engels. Ook als het gaat om Spaans of Frans. Heeft alleen Folia (zie Opiniebijdrage van 29 november 2021) in de gaten dat Engels ook een vorm van kolonisatie is?

Shakespeare

Gaat het hier misschien om een eenmalig, gecoördineerd programma met als doel een verwaarloosd thema verlaat te introduceren? Nee, dit blijkt niet afgestemd – iedereen kan blijkbaar nog maar één kant op bewegen. Dat geschiedenis, talen, media en kunst óók maatschappelijk relevant zijn omdat moderne democratische samenlevingen al minstens sinds de 19e eeuw niet meer kunnen zonder breed verspreide kennis van geschiedenis, van talen en culturen, van kunst en media, dat telt blijkbaar niet. Dat de universiteiten ook leraren opleiden op deze gebieden is maatschappelijk van belang, maar blijkbaar oninteressant. Waarom? Misschien speelt geld - en aanzien - hier een rol, gek genoeg. Meer nog dan het streven om ‘relevant’ te zijn. Stel je hebt Engels gestudeerd - heel belangrijk voor de Nederlandse samenleving, al was het maar om voldoende leraren te hebben - en je wilt een onderzoeksvoorstel laten financieren. Shakespeare? De landelijke commissie draait de bladzij snel om. Zijn al 1500 boeken over, en heeft al helemaal geen ‘societal impact’. Geen schijn van kans. Gelukkig is er een 'primitief' personage in Shakespeare’s The Tempest, dat door Prospero tot bediende wordt gemaakt: Caliban. Nu kun je dus een dekoloniaal perspectief toepassen! De commissie kan hiermee voor de dag komen (en ziet wel door de vingers dat 150 boeken al eerder hier wat over vermeldden en je onderzoek niet zo heel vernieuwend wordt). Weer een prestigieus project binnengehaald voor jouw faculteit, die daarmee stijgt in de 'ranking' (wat niet zo is met de studiepunten van je studenten, hoewel die feitelijk meer geld opbrengen voor de universiteiten).

Geforceerd

Is kritiek op deze geforceerde eenvormigheid koren op de molen van extreem rechts? Voor de duidelijkheid: ik ben een voorstander van aandacht voor dekolonisering. Maar waarom nu opeens alle vakgebieden versnijden tot één thema? Is de aandacht voor verschillen, diversiteit en voor kritische zin in de geesteswetenschappen opeens vervluchtigd? Gelukkig wordt er ook nog een Professor Global Performance History gevraagd, op dit moment. Alleen dan wel met een focus op ‘the history of slavery and migration’. Een ‘professor of Contested Archives, Media and Memory’? Die richt zich op ‘contested heritage in the contemporary context of postcolonialism’. En voor de Professor in Ancient History geldt: ‘We also welcome a research focus on either migration, health or slavery.’ Het is nu wachten op het volgende thema dat ‘societally relevant’ blijkt te zijn. Jammer voor die vele goede (of betere) kandidaten die niet konden solliciteren omdat ze toevallig eerder een ander thema onderzocht hebben op hun vakgebied, maar ook heel goed onderzoek over maatschappelijke thema’s hadden kunnen doen. To be or not to be decolonial, dat is de – enige – vraag op dit moment.