Op z’n Duits | Omkoping door studenten geen reden tot zorg
Ooit had ik een student van wie alle grootouders tijdens zijn scriptieproces overleden. Superzielig natuurlijk, en reden om coulant te zijn. Bij de buluitreiking moest ik me inhouden om geen grap te maken over herrijzenis uit de dood. De opa’s en oma’s bleken springlevend, ik was voorgelogen.
Als docent hoor ik voortdurend lulverhalen. Door schade en schande cynisch geworden luister ik daar begrijpend naar, om vervolgens door te verwijzen naar de studieadviseur. Het verzinnen van tranentrekkende verhalen om uitstel te verkrijgen is een gekend gebruik op de universiteit, maar ik heb het nog nooit omkoping horen noemen.
Dat is wel wat het is, stellen organisatiekundigen Kristina Weißmüller en Lode De Waele in een recent verschenen studie naar corruptie. Ze legden 624 studenten uit Nederland, België en Duitsland in een quasi-experimenteel onderzoeksontwerp verschillende scenario’s voor met daarin witte, grijze en zwarte omkoping. Zwart is het meest direct: het aanbieden van geld. Grijs gaat over niet-monetaire uitruil, bijvoorbeeld een student die de docent assistentie aanbiedt voor een hoger cijfer. Wit daarentegen is wanneer de omkoper ‘emotionele stimuli’ gebruikt om zijn zin te krijgen. Zulke ‘beïnvloedingstactieken’ kunnen bijvoorbeeld huilen, smeken en liegen zijn.
Opvallend aan de studie is dat de onderzoekers burn-outs als variabele hebben gekozen. Ze schrijven dat er breed bewijs is dat burn-outs samenhangen met allerlei vormen van onethisch gedrag. Mede door de coronacrisis stijgt het aantal burn-outs onder studenten en moeten universiteiten dus extra waakzaam zijn. Een burn-out gaat volgens Weißmüller en De Waele ook nog eens gepaard met verminderde waardering van het publieke belang, een tweede onafhankelijke variabele in het onderzoek.
De resultaten laten zien dat witte vormen van omkoping acceptabeler gevonden worden dan zwarte. Daarnaast vinden de onderzoekers een direct verband tussen een burn-out en bereidheid tot omkoping, een effect dat het sterkst was in België. Hoe meer burn-out de student, hoe meer hij neigt naar zwaardere vormen van corruptie, dus ook naar omkopen met keiharde cash.
Ik vind van alles van dit onderzoek. De relatie die ze zoeken met burn-outs is ronduit kwalijk. Door dit te koppelen aan omkoping criminaliseren ze deze aandoening. Burn-outs zijn een groot probleem op de universiteit, zowel onder studenten als onder docenten. Geen van ons is erbij gebaat om het gedrag van mensen die hiermee kampen op deze manier verdacht te maken.
De onderzoekers slaan een bizar alarmerende toon aan in het artikel, over schade aan economische groei en ondermijning van de democratie. Ze vinden dat er meer aandacht moet komen voor corruptie in het hoger onderwijs, een oproep waar Scienceguide gehoor aan gaf in de vorm van een neutraal nieuwsbericht. Maar waar gaat het nu helemaal over?
De witte vorm van omkoping die studenten acceptabel vinden is voornamelijk conceptueel omkoping. De wetenschapper die deze indeling bedacht, politicoloog Arnold J. Heidenheimer, gebruikt hem in zijn onderzoek naar politieke corruptie wereldwijd. Dat is natuurlijk iets anders dan de omgang tussen docent en student. Over witte omkoping stelt Heidenheimer dat zowel elites als de publieke opinie dit tolereren en dat er weinig steun is om zulke omkoping te bestraffen.
Dat weet ik uit een ander artikel van De Waele en Weißmüller, samen Arjen van Witteloostuijn, over dezelfde studie waarin ze over hun witte scenario nota bene zelf schrijven dat het ‘may even be argued to be so white that this does not involve bribery at all’ (p. 5). Dat lijkt me inderdaad het geval, het gaat hier niet om steekpenningen. Plus, huilen voor een hoger cijfer valt altijd te proberen. Wat telt is of de docent erin trapt.
Zeuren, overdrijven en jokken horen bij de schoolse relatie tussen docent en student, op dezelfde manier als dat ze horen bij de relatie tussen ouder en kind. Onderdeel van opgevoed worden is immers het aftasten van grenzen. Daarmee komen krokodillentranen en luisterrijke verzinsels. Dat is geen corruptie die het gelijkheidsprincipe uitholt, zoals Weißmüller en De Waele zo stellig stellen, het is eerder komisch spel.
Linda Duits is een weggelopen wetenschapper, gespecialiseerd in populaire cultuur; in het bijzonder op het gebied van gender en seksualiteit.
