‘We moeten zorgen voor de wetenschap en voor de wetenschappers’
Volgens Younes Saramifar en Hanneke Stuit van Amsterdam Young Academy is het belangrijk dat we zorgen voor de wetenschap. Ze hebben vier aanklachten tegen de manier waarop er op dit moment over de wetenschap in Nederland wordt gediscussieerd. ‘We zouden wetenschap moeten zien als een ambacht van weten en een uitdrukking van nieuwsgierigheid die apathie, onverschilligheid en op groei gericht individualisme ongedaan maakt.’
Wat betekent het om voor de wetenschap te zorgen? Wiens verantwoordelijkheid is het om dat te doen? Wetenschappers? Regeringen? Beleidsmakers? De academische gemeenschap in het algemeen? Naar aanleiding van de debatten over Erkennen en Waarderen hebben wij als bestuursleden van de Amsterdam Young Academy deze vragen.
Ruimte voor ieders talent
De Vereniging van Universiteiten (VSNU) en Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) hebben samen met andere beleidsmakers het document Ruimte voor ieders talent uitgebracht om zogenoemde open sience te faciliteren, onderwijs te verbinden met de samenleving, impact te hebben en hoogwaardig academisch leiderschap te bieden. In het document staat dat ‘veel academici het gevoel hebben dat er een eenzijdige nadruk ligt op onderzoeksprestaties, wat vaak leidt tot onderwaardering van de andere belangrijke gebieden zoals onderwijs, impact, leiderschap en (voor universitaire medische centra) patiëntenzorg. Hierdoor komen de ambities die op deze gebieden bestaan onder druk te staan. Het beoordelingssysteem moet worden aangepast en verbeterd op elk van de gebieden en in de verbindingen daartussen.’
Er zijn dan ook pogingen geweest van de NWO en van andere publieke instellingen om de traditionele, kwantificeerbare outputindicatoren te herzien en in plaats daarvan campagnes als de Declaration of Research Assessment (Dora) in praktijk te brengen en te promoten tijdens financieringscompetities. De aanvragen voor Veni-, Vidi-, en Vici-beurzen werden gewijzigd en aanvragers moeten daarvoor tegenwoordig een verhalend curriculum vitae indienen en afzien van het vermelden van impactfactoren en andere metronomische indicatoren zoals citaties.
Tellen of niet
Intussen zijn er reacties geweest. Een groep van 171 academici, grotendeels bestaand uit hoogleraren en slechts een handvol universitaire (hoofd)docenten uit heel Nederland, ondertekende een brief die gepubliceerd werd in ScienceGuide en beweerde dat het nieuwe systeem van Erkennen en Waarderen de Nederlandse wetenschappen schaadt. Zij toonden zich met name bezorgd dat de campagne Ruimte voor ieders talent het Nederlandse wetenschappelijk onderzoek onaantrekkelijk zal maken in vergelijking met onderzoek uit de VS en China.
Natuurlijk kwam er ook een reactie van anderen in de academische gemeenschap en 383 academici ondertekenden een reactie, getiteld ‘We moeten af van telzucht in de wetenschappen’. Interessant is dat de meerderheid van de ondertekenaars hier geen hoogleraren waren. Velen van hen waren leden van Jonge Academies uit heel Nederland.
Caring for Science
We merkten in deze debatten dat wat mensen gemeen hebben, is dat ze begaan zijn met de wetenschap en dat ze streven naar zo goed mogelijk wetenschappelijk onderzoek. Met andere woorden, ze geven om de wetenschap en wij vragen ons af hoe hun daden van zorg tot uiting komen? Hoe kunnen we door zorg met elkaar meedenken en door zorg een gemeenschappelijke wetenschappelijke basis vinden?
Daarom hebben we het evenement Caring for Science georganiseerd, dat een scala aan wetenschappers bijeenbrengt om te discussiëren over Erkennen en Waarderen, en na te denken over verschillende perspectieven op Caring for Science. Bij het opzetten van dit evenement hebben we ons laten inspireren door Maria Puig de la Bellacasa’s gedachten over Zorg in een tijd van ecologische ineenstorting. Het is een kritische reflectie op de huidige toestand van de academische wereld en het lopende debat over Erkennen en Waarderen.
Onze kritische interventie bevat vier aanklachten tegen het lopende debat als geheel:
Eenzijdige opvatting van wetenschap
In de huidige gesprekken wordt een eng begrip van wetenschap gehanteerd (1), ongeacht of men voor of tegen Erkennen en Waarderen is. De exacte en medische wetenschappen worden gezien als de manier bij uitstek om het leven te begrijpen, terwijl wetenschap in onze ogen toch vooral een ambacht van weten en nieuwsgierigheid is, dat ook de sociale en geesteswetenschappen omvat.
In deze debatten is er sprake van een eenzijdige opvatting van wetenschap. Deze is gebaseerd op eurocentrische manieren om de werkelijkheid te kennen, te verklaren en de werkelijkheid te overheersen. Er lijkt geen plaats om zich over de werkelijkheid te verwonderen door middel van het stellen van vragen. Dit blijkt duidelijk uit de manier waarop tegenstanders van Erkennen en Waarderen minachtend beweren dat ‘we willen dat onderzoekers zichzelf optimaliseren voor het doen van de beste wetenschap, niet voor het schrijven van het mooiste verhaal’.
Zorg voor de wetenschapper
Het in stand houden van een beperkt begrip van wetenschap dat wordt beheerst door cijfers en kwantificeerbare modellen (2), gaat voorbij aan het feit dat wetenschappers de wetenschap maken (2). Wetenschap is geen buitenaards iets dat extern is aan de mens, een pakket kennis dat aan een universeel vacuüm moet worden onttrokken, maar een ambacht van weten dat wordt belichaamd door ambachtslieden.
Daarom moeten we zorg dragen voor wetenschappers om zo zorg te dragen voor de wetenschap. Een door impact gedreven wetenschapper die keer op keer op subsidies moet jagen of overladen is met lesgeven en leidinggevende taken heeft geen goed uitgangspunt om goede kennis te creëren.
Gelijkheid
In de huidige debatten is er bovendien geen rekening mee gehouden dat minderheden, met name etnische minderheden en genderminderheden (3), ‘ruimte’ nodig hebben, anders dan in de huidige voorstellen. Daarom moeten we ervoor zorgen dat de bestaande ruimte zodanig wordt herverdeeld dat de ongehoorde stemmen zich beter kunnen uitdrukken. Met andere woorden, de zorg voor de wetenschap moet een streven naar gelijkheid weerspiegelen.
Sociale veiligheid
Tenslotte weerspiegelt het benadrukken van ideeën over zorg de noodzaak van de universiteit als een gezonde en stimulerende werkomgeving (4). Zoals het vorige week gepubliceerde rapport van de Jonge Akademie Groningen over intimidatie onderstreept, hebben veel universiteiten nog steeds moeite om in deze behoefte te voorzien, en worden minderheden en vrouwen onevenredig zwaar getroffen door deze problemen.
Wij van de Amsterdam Young Academy (AYA) moedigen Caring for Science aan. Het is een vorm van academisch burgerschap die de grenzen van universiteiten, onderzoekslaboratoria en conferenties overstijgt en vorm geeft aan hoe we met elkaar omgaan als nieuwsgierige individuen en leden van een beschadigde planeet. Daarom dringen we aan op Caring for Science. Daarbij zien we wetenschap als een ambacht van weten en een uitdrukking van nieuwsgierigheid die apathie, onverschilligheid, op groei gericht individualisme ongedaan maakt.
Deze tekst werd geschreven door Dr. Younes Saramifar en becommentarieerd door Dr. Hanneke Stuit ter voorbereiding van het evenement Caring for Science op 15 oktober 2021.
