Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Marc Kolle (Folia-archief)
opinie

‘De term dekolonisatie verdeelt mensen meer dan dat het verbindt’

Jan Bouwens,
11 oktober 2021 - 11:21

Volgens hoogleraar accounting Jan Bouwens is diversiteitsbeleid hoog nodig. Hij vindt echter dat het contraproductief is om het debat te voeren in termen van kolonisatie en dekolonisatie. ‘Kennelijk is er iemand die vindt dat je fout bent als je niet erkent dat je anderen koloniseert en onderdrukt.’

Vorige week werd op deze site de ‘Decolonization toolkit’ geïntroduceerd. Maar is het verstandig om deze beladen term te gebruiken?

 

Begrijp me niet verkeerd, diversiteitsbeleid is nodig om gelukkig samen leven te bevorderen. Het suprematisme dat leiders in deze wereld aan de dag leggen brengt meer leed dan we ons kunnen of willen voorstellen. De dominantie van de witte Westerse mannencultuur binnen Europa kan moeilijk worden ontkend.

 

Onderdrukking

Echter, door deze situatie te plaatsen in het narratief van kolonisatie, komt het beleid neer op de pot die de ketel verwijt dat deze zwart ziet. Kennelijk moeten de in de Westerse cultuur opgegroeide mensen zich bewust worden van het feit dat zij mensen die vanuit een andere achtergrond opgroeiden koloniseren. Kolonisatie is een extreem beladen term die mensen afstoot en niet aantrekt.

‘Zou het niet veel effectiever zijn om met elkaar te bepalen wat we samen delen in plaats van te zeggen dat de een de ander domineert?’

Dat is wat de term bij mij oproept. Kennelijk is er iemand die vindt dat je fout bent als je niet erkent dat je anderen koloniseert en onderdrukt. De lezer schiet dan gelijktijdig in de ontkenning en in de verdediging. Iemand is dus superieur want die weet wat moet; gij zult dekoloniseren, en doe je dat niet, dan hoor je er niet meer bij.

 

Waar is de geroemde socratische benadering gebleven die de academie kenmerkt: wat wil je zeggen en klopt het wel wat je daar zegt? Je beweert dat iemand anderen koloniseert maar hoe weet je dat zo zeker?

 

Zou het niet veel effectiever zijn om met elkaar te bepalen wat we samen delen in plaats van te zeggen dat de een de ander domineert? Ik weet dat dat minder is provocatief en dat het daarom minder de aandacht trekt. Echter, door diversiteitsbeleid onder de noemer dekolonisatie te brengen zet je mensen tegen elkaar op in plaats van dat je ze verbindt.

‘We hebben de literatuur nodig die ons helpt te begrijpen’

Aan de basis van de gevreesde dominantie staat een bewust en ook een onbewust superioriteitsdenken. Helaas zijn we allemaal behept met zulk denken, en voor wie dit niet gelooft, test jezelf met de Implicit Association test en huiver. Wat ook duidelijk is, is dat dit superioriteitsgedachtengoed onderbewust plaatsvindt. Daardoor kan deze per definitie niet met een ‘Decolonization toolkit’ worden bestreden.   

 

Max Havelaar

Laten we de situatie vergelijken met een roman. Waarom maakt de Max Havelaar de lezer bewust van wantoestanden in Indonesië? Niet omdat Multatuli direct een oordeel gaf over het wangedrag, maar juist doordat hij het handelen van en tussen mensen op een zo elegante wijze beschreef.

Met zijn beschrijving zette hij mensen aan tot denken. Het feit dat hij beschreef hoe de een de ander domineert had en heeft invloed op het denken van de lezer zodat deze na lezing inderdaad haar/zijn mening bijstelde. We hebben dus literatuur nodig die ons helpt te begrijpen. Multatuli oordeelde niet maar de lezer deed dat!

 

Als we gelukkig samenleven willen bevorderen, zijn we naar mijn verwachting beter af als we benoemen wat we delen in plaats van beginnen met te zeggen dat de een de ander domineert. Wellicht is een herbeleving van de universele rechten van de mens in dit verband een goed begin!

 

Jan Bouwens is hoogleraar accounting aan de Faculteit Economie & Bedrijfskunde aan de UvA.