‘Alcohol op de universiteit is helemaal niet gek’
Natuurlijk moeten we alcoholmisbruik bestrijden, schrijft hoogleraar accounting Jan Bouwens. Maar het nieuwe alcoholbeleid van de universiteit is in zijn ogen een opmaat naar vergaande maatregelen. ‘Het is prima om overmatig alcoholgebruik te beperken, maar dat is wat anders dan de opvatting te huldigen “dat alcohol op de universiteit best gek is”.’
Deze maand las ik een bericht dat ons bestuur namens de Vereniging van Universiteiten (VSNU) had opgesteld. Er staat in dat de universiteit zich actief wil inzetten om alcoholgebruik tegen te gaan.
Volgens de huidige nieuwe regels mag alcohol nog geschonken worden op recepties, en moet het aanbod van non-alcoholische dranken bij zo’n gelegenheid liefst het aanbod op alcoholhoudende drankjes overtreffen. Alcohol gaat hoe dan ook verder in de ban.
De notitie van de bestuursstaf onder de titel ‘Alcoholgebruik in een academische omgeving: eigenlijk best gek’ doet ernstig vermoeden dat de nieuwe huisregels de opmaat vormen tot een algeheel alcoholverbod op de universiteit. De notitie beargumenteert de maatregelen met bestrijding van alcoholmisbruik en inclusiviteit. Maar hoe sterk zijn deze argumenten?
Misbruik
Het is ontegenzeggelijk waar dat alcoholmisbruik bestaat en dat dit moet worden bestreden ten faveure van de verslaafden, slachtoffers van alcoholgerelateerd geweld en het verdriet van hun naasten. Daar kan een drooglegging bij helpen. Zo laat een recente studie naar drooglegging op staatsniveau in India een reductie in huiselijk geweld zien.
In de Verenigde Staten zie je na de drooglegging 100 jaar terug het alcoholmisbruik aanvankelijk dalen, maar misbruik kruipt over de jaren heen al weer snel naar de waarde van voor de drooglegging. Het is de vraag of een drooglegging op de universiteit van invloed is op deze negatieve effecten van het gebruik van alcohol.
Een alcoholarme campus
Helaas kan ik niet bogen op onderzoek en baseer ik me daarom op mijn eigen waarneming om het effect van campuswijde doorlegging te beschrijven. Ik bezocht voor de coronacrisis met enige regelmaat drooggelegde universiteiten in de Verenigde Staten.
Ik neem waar dat op die universiteiten geen alcohol wordt geschonken op recepties op de campus, maar dat de medewerkers me buiten het werk fêteren op een etentje waar wel alcohol wordt geschonken. Die fles wijn moet dan op een aparte rekening worden gezet omdat de universiteit niet mag weten dat we een flesje wijn dronken tijdens het eten.
De studenten van dezelfde universiteiten drinken alcohol nabij de campus of illegaal op de campus en sommigen drinken duidelijk te veel. Het lijkt erop dat het verbodenvruchteffect sterker werkt dan dat er corrigerende werking uitgaat van de gestelde regels als het om alcoholgebruik gaat. Als het beleid al een effect heeft, dan is het dat burgerlijke ongehoorzaamheid wordt bevorderd.
Inclusiviteit
De UvA beroept zich niet alleen op gezondheidsredenen, maar ook op inclusiviteit. Maar wat is inclusiviteit? Het is een belangrijk streven dat zich erop richt dat niemand zich buitengesloten voelt in de gemeenschap. Natuurlijk moeten we dat bevorderen. Echter, de vraag is of inclusiviteit wordt bevorderd door een gewoonte van de grote meerderheid de kop in te drukken.
Ik kan werkelijk geen kwaad zien in een receptie na een officiële afstudeersessie waar je alcohol mag drinken als je dat wil, en je een soda kan nemen wanneer je alcohol wil laten staan.
Sterker, als een minderheid de meerderheid dwingt iets te laten terwijl die minderheid geen last van dat handelen heeft, dan voelt de meerderheid zich door die minderheid buitengesloten. Voelt de Bob zich buitengesloten als deze alleen glaasjes soda drinkt omdat de wet dit voorschrijft voor een chauffeur terwijl de anderen wel een glaasje alcohol drinken?
Anders dan roken
Inclusief betekent, in mijn ogen, dat iedereen mag doen en laten wat hij of zij wil, op voorwaarde dat de ander niet de mogelijkheid wordt ontnomen om anders te handelen en het handelen van de één geen negatief effect heeft op de gezondheid van de ander. Zo is roken slecht voor de niet-roker die tegenover je zit en is het daarom logisch dat roken in de buurt van anderen is verboden.
Aangezien het – niet overmatig - nuttigen van alcohol door de één niemand anders schaadt, is het inclusieargument geen reden om alcohol te verbieden op de universiteit.
Concluderend verlaagt een verbod op alcohol op de universiteit alcoholmisbruik van medewerkers en studenten naar verwachting niet. Daarnaast zorgt het ervoor dat een meerderheid van de mensen van deze universiteit wordt buitengesloten als zij het wel normaal vinden om tijdens een receptie of bij een afstuderen een glaasje te nemen.
De UvA is een instelling waar mensen in vrijheid hun eigen keuzes maken. Dat kenmerk vormt de culturele schat van deze universiteit en ik hoop als lid van de UvA-gemeenschap dat deze schat niet wordt opgeofferd. Het is prima om overmatig alcoholgebruik te beperken, maar dat is wat anders dan de opvatting te huldigen ‘dat alcohol op de universiteit best gek is’. Die opvatting wordt zelfs niet gedeeld op universiteiten waar alcohol volledig in de ban is.
Jan Bouwens is hoogleraar accounting aan de UvA en schrijft dit stuk geheel op eigen titel.
