‘Niet alleen extreemrechts bedreigt de academische vrijheid’
De nekharen van student Job van den Broek gingen recht overeind staan toen hij las wat hoogleraar Sarah de Lange overkwam. In het debat over academische vrijheid moeten we volgens hem echter niet vergeten dat ook sommige conservatieve stemmen zich niet meer durven te uiten. ‘Echte academische vrijheid kan pas bestaan als iedereen erover beschikt.’
Al langer maak ik me grote zorgen over de academische vrijheid op Nederlandse universiteiten. De afgelopen weken heb ik het nieuws rondom wetenschappers die door Vizier op Links te maken kregen met ernstige bedreigingen en intimidaties dan ook nauwlettend gevolgd. Historica Nadia Bouras (Universiteit Leiden), politicologe Leonie de Jonge (RUG) en nu ook hoogleraar politicologie Sarah de Lange (UvA) worden doelbewust geïntimideerd door extreemrechtse haataccounts. Het verhaal van professor De Lange zoals opgetekend in Folia deed mijn nekharen recht overeind staan en het is dan ook niet meer dan terecht dat de Vereniging van Universiteiten (VSNU) met maatregelen komt om bedreigde wetenschappers in het vervolg beter te kunnen ondersteunen.
Intimidaties en bedreigingen van wetenschappers door extreemrechts zijn echter nog maar het topje van de ijsberg. De academische vrijheid staat op universiteiten door de toenemende polarisatie al langer onder druk, en die druk komt vanuit beide ‘kampen’. Ik zie om me heen meer en meer studenten (maar ook wetenschappers!) die zich uit angst voor represailles niet meer vrijuit durven te uiten.
Ik heb hier zelf ook ervaring mee: waar Sarah de Lange te maken heeft gekregen met bedreigingen en intimidatie vanuit extreemrechts, kreeg ik het vanuit linkse hoek flink te verduren. De afgelopen jaren heb ik me nadrukkelijk gemengd in het debat over racisme, diversiteit en inclusie op de Universiteit Utrecht (waar ik tot november studeerde). Ik vind dat debat te eenzijdig en naar mijn mening wordt dat te veel gevoerd op emotie en uit Amerika overgewaaide hypes.
Doodsbedreigingen
Deze participatie is me echter niet in de koude kleren gaan zitten. De reacties van medestudenten waren vaak bijzonder fel en ik heb meer dan eens anonieme (doods)bedreigingen op de mail gehad. Ook is er rond dezelfde tijd meermaals geprobeerd in te loggen op mijn sociale media-accounts, al is het natuurlijk nooit hard te maken dat het een met het ander samenhangt.
Destijds heb ik besloten om hiervan geen aangifte te doen, vooral omdat mijn eerdere aangiftes van anonieme online bedreigingen nooit iets hebben opgeleverd. Ik vind het echter belangrijk om het hier alsnog op te schrijven, omdat ik naast de dreigmails ook vele bemoedigende mailtjes en reacties heb ontvangen van medestudenten, die blij waren dat ik me zo uitsprak. Zelf durven ze het vaak niet meer, uit angst om hun (academische) carrière te beschadigen of omdat eerdere uitspraken ze ook al op heftige reacties van docenten en medestudenten waren komen te staan.
Ook kreeg ik een reactie van een meisje dat ‘niet meer uit durfde te komen voor haar christelijke identiteit en mening’, omdat ze bang is dat haar conservatief-christelijke standpunten tot ophef zouden leiden of dat ze er zelfs nadeel van zou kunnen ondervinden in haar studie. Ze gaf aan het gevoel te hebben dat geen enkel christelijk standpunt meer geaccepteerd werd binnen de academische wereld. Een andere jongen gaf anoniem aan na eerdere vervelende ervaringen het niet langer aan te durven om zijn mening over diversiteitsbeleid te uiten, nadat hij meermaals was weggezet als racist en zijn medestudenten niet langer met hem in een projectgroep wilden plaatsnemen.
Academische vrijheid voor iedereen
Dit betekent dus dat er momenteel een groep studenten aan de Nederlandse universiteiten studeert die zich niet langer open en vrij over alle onderwerpen durft uit te spreken. Dit is mijns inziens een bijzonder zorgelijke ontwikkeling, die net zoals de door Vizier op Links geïnitieerde intimidaties een grote bedreiging vormt voor de academische vrijheid in Nederland. Het is daarom misschien wel meer dan ooit noodzakelijk dat de Nederlandse universiteiten pal staan voor de academische vrijheid van iedereen om zich over alle onderwerpen vrijelijk uit te kunnen spreken.
Of je nou een hoogleraar bent, gespecialiseerd in rechts-extremisme met een standpunt over populisme of een conservatieve student met een afwijkende mening over diversiteit en inclusie, iedereen moet – binnen de grenzen van de Nederlandse wet – alle ruimte hebben om zich vrijelijk te kunnen uiten in de academische gemeenschap. Elke aanval hierop, of deze nu vanuit rechts, links of iets ertussenin komt, moet te allen tijde worden afgekeurd en met alle middelen worden bestreden.
Ik hoop dan ook dat de VSNU álle aanvallen op de academische vrijheid wil gaan aanpakken en zich niet alleen richt op het topje van de ijsberg. Echte academische vrijheid kan immers pas bestaan als iedereen erover beschikt.
Job van den Broek is masterstudent militaire historie aan de UvA en stond op de lijst voor het CDA bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen. Aan de Universiteit Utrecht was hij actief voor studentenpartij De Vrije Student.
