Op z’n Duits | Creëer vaste aanstellingen, versoepel het ontslagrecht
Het regent vacatures. De overweldigende vraag staat haaks op het ‘voor jou tien anderen’-gevoel waarmee het universitair precariaat elke dag naar het werk gaat. Dankbaar zouden ze moeten zijn, dat ze een aanstelling hebben, hoe tijdelijk en klein en niet vol te houden dan ook. Het is een leugen, onderwijskrachten zijn namelijk dun gezaaid. Gek genoeg leidt die schaarste niet tot een verbetering van de positie van tijdelijke docenten.
Dankzij corona stijgen de studentenaantallen ook dit jaar. Meer vwo’ers slagen en gaan vervolgens geen tussenjaar doen, minder studenten stoppen én meer internationals kiezen voor Nederland. In Amsterdam zien we relatief hoge stijgingen, we zijn weer eens gewild. Voor al die studenten zijn docenten nodig, en iedere dag zie ik collega’s de vacatures op sociale media delen. ‘We’re hiring’, ‘come work with us’.
Die vacatures zorgen voor bergen werk voor het huidig personeel. Er moeten immers commissies worden gevormd, de aanmeldingen moeten kundig geschift. Alles wordt uiteraard ook internationaal geadverteerd, en dus ontvangen afdelingen voor iedere vacature tientallen, soms honderden brieven. Vind daar maar eens de docent tussen die bedreven en in het Nederlands drie eerstejaars werkgroepen vak A kan geven, twee werkgroepen vak B en ook nog eens twaalf scripties kan begeleiden. Zonder onderzoekstijd, dat spreekt voor zich.
Die docenten lopen al wel rond op de afdeling. Het zijn de helden die de boel draaiend houden, zeker aan de ‘onderkant’ in het bacheloronderwijs van grote opleidingen. Je zou denken dat in tijden van zulke tekorten deze bestaande docenten op tijdelijke contracten direct worden gebonden. Zij zijn al ingewerkt, kennen de opleiding en de studenten, draaien goed mee.
Dat is niet zo. Tijdelijk is nog steeds tijdelijk, en als je contract dit semester afloopt en je al verlengd bent geweest, heb je dikke pech. Aan vaste aanstellingen doen universiteiten nog steeds niet. Dat hoeft niet einde verhaal te betekenen: er zijn tenslotte meerdere hogeronderwijsinstellingen. Even een jaartje of wat bij een andere universiteit, en dan eventueel weer terug. Hopelijk dan wel als UD.
Ondanks goede voornemens over vermindering van het aantal tijdelijke contracten, blijft dit systeem in stand. Instellingen zijn simpelweg te bang om iemand vast in dienst te nemen. Het risico is te groot. Wat als de studentenaantallen dalen? Wat als de persoon met een vast contract ineens eisen gaat stellen? Er zijn genoeg mensen in dienst die niet inzetbaar zijn in dat bacheloronderwijs, want zoals tijdelijk tijdelijk is, is vast nog steeds vast. Een universitair medewerker ontslaan is bijkans onmogelijk, zelfs als hij werk weigert.
De oplossing is simpel. De angst voor vaste aanstellingen moet weggenomen worden. Dat kan door het ontslagrecht te versoepelen. De wet beschermt nu de zittende generatie, ten koste van de nieuwe.
De universiteit is natuurlijk niet de enige sector die draait op precaire arbeidskrachten. Sterker, ik ben me ervan bewust dat het een beetje goor is om academici die toch een aardig salaris verdienen in deze categorie te plaatsen, terwijl er ook arbeid is die echt uitgebuit wordt, bijvoorbeeld in distributiecentra of in de tuinbouw. Werknemers (en schijnzelfstandigen) moeten beter beschermd worden, niet slechter. Maar dat doet het huidig ontslagrecht helemaal niet. Dat is er niet voor hen.
Universiteiten zijn bijzondere instellingen. Het zou mogelijk moeten zijn met universitair personeel een proef te draaien. Staf kan makkelijker ontslagen worden, zonder dat er dikke dossiers opgebouwd moeten worden. Die proef zal de winst laten zien. Niet alleen voor de jonge docenten om wie het gaat, maar ook voor de studenten die nu hun favoriete docenten om onduidelijke redenen zien vertrekken.
Linda Duits is een weggelopen wetenschapper, gespecialiseerd in populaire cultuur; in het bijzonder op het gebied van gender en seksualiteit.
