Op z‘n Duits | Beschaam de slutshamers
Zeventien jaar geleden is het. Ze was toen zestien. Nu als volwassen vrouw blikt Jantine Jongebloed openhartig terug op hoe het was toen haar gestolen naaktfoto’s op GeenStijl stonden.
Over het wereldwijde web van 2004 zou je kunnen zeggen dat het nog een beetje het wilde westen was. Maar in 2021 is online slutshamen niet weg en worden daders nog steeds niet vervolgd. De rollen moeten omgekeerd worden.
GeenStijl publiceert niet zo makkelijk naakte minderjarigen meer. De redacteur die het artikel toen schreef antwoordt Jongebloed nu dat hij ‘zich verantwoordelijk voelt’. De huidige redactie haalde het betreffende topic op haar verzoek direct weg. Maar de tijden zijn niet veranderd.
Tegelijkertijd met het indrukwekkende verhaal van Jongebloed startte Tofik Dibi een campagne tegen shaming. Op Instagram en TikTok worden mensen ‘geout’ als slet, queer of trans persoon. Doe jij een sexy dansje? Was je laat alleen op straat? Er zijn accounts die foto’s en filmpjes daarvan (door)plaatsen om deze mensen in een kwaad daglicht te stellen: zij is een hoer, hij is een homo, zij is geen vrouw.
De gasten die dit doen – het zijn bijna altijd gasten – bedienen zich van middeleeuwse straffen waarbij ze zelf rechter en beul zijn. Ze zetten iemand op het virtuele dorpsplein en jutten hun volgers op de gedaagden met pek en veren te besmeuren. Dat deed GeenStijl ook in 2004 met Jongebloed: kom er eens kijken. Vermomd als compliment (‘Jantine is een meisje naar ons hart’) was de intentie hetzelfde. De uitwerking trouwens ook.
Over die effecten op de gedupeerden horen we zelden. Als we dat wel doen, gebeurt er iets bijzonders. Zo vertelt Pat Barker in de roman The Silence of the Girls de gebeurtenissen uit de Ilias vanuit het standpunt van Briseïs. Voor wie het even niet meer paraat heeft: Briseïs was de oorlogsbuit van Achilles toen hij haar stad innam en alle mannen daar vermoordde. Waar Homerus de Ilias begint met bewonderende woorden over de goddelijke Achilles, kenschetst Briseïs hem als de slachter die hij was. De perspectiefwisseling is radicaal en uiterst feministisch.
Jongebloeds relaas in de Volkskrant laat eveneens zien hoe krachtig het is als een slachtoffer niet bang is die rol in te nemen en te beschrijven hoe het voelt. Haar verhaal is misselijk- en boosmakend. Buikpijn krijg je als je leest over de klootzak die haar conrector was, de hufter die haar foto’s deelde (‘Ik denk dat mensen vaak niet zo over dingen nadenken’) en de crimineel die op haar computer inbrak.
Iedereen in de keten is medeplichtig. Dat geldt voor de mensen die toen mirrors aanlegden om te voorkomen dat Jongebloed erin zou slagen om de foto’s van het internet te krijgen. Dat geldt ook voor de mensen die op Instagram en andere platformen accounts volgen die mensen exposen en shamen. Je bent onderdeel van het probleem.
Ik schrijf ‘slutshamen’ omdat dit zo’n bekende term is, maar het woord slaat nergens op. Jongebloed was helemaal geen slet, de verhalen bij haar foto’s waren verzonnen. Iedere vrouw weet bovendien dat je niet promiscue hoeft te zijn om uitgescholden te worden voor hoer. Deze labels worden gebruikt om te beschamen, te kleineren en te disciplineren. Sowieso is seksueel zijn als vrouw helemaal niets schaamtevols. Weet je wat dat wel is? Naaktfoto’s stelen, mensen tentoonstellen en uitschelden.
Tofik Dibi is samen met bekende Nederlanders en De Goede Zaak een petitie gestart. Ze roepen politici, justitie en platforms op om verantwoordelijkheid te nemen en shaming te bestrijden. Spreek je steun uit, dat is belangrijk. Want we komen er pas als we de schaamte en schande bij de juiste partij leggen: de daders en hun handlangers.
Linda Duits is een weggelopen wetenschapper, gespecialiseerd in populaire cultuur; in het bijzonder op het gebied van gender en seksualiteit.
