Op z’n Duits | De tedere mens achter de mannenhater
De ergste mannenhater ooit. Dat is het beeld dat ik van radicaalfeminist Andrea Dworkin heb. Ze is de anti-Linda: anti-porno, anti-prostitutie, anti-seks. In juni leen ik voor onderzoek bij de UB een boek van haar. Tot mijn verbazing tref ik daarin een inscriptie. ‘To Henk Jan, Where are you? Love, Andrea’.
Het betreffende boek, Heartbreak: the political memoir of a feminist militant, heeft Henk Jan duidelijk niet gelezen. Het ziet eruit alsof ik de eerste ben die het leent bij de UB. Ik staar gebiologeerd naar de letters, probeer iets op te maken uit het handschrift. Het moeten wel Dworkins woorden zijn, iets anders is te toevallig.
Direct slaat mijn hoofd op hol. Wie zou Henk Jan zijn? Was Andrea zijn minnares? Heeft hij haar hart gebroken? Ik deel mijn vondst en vragen met mijn twittervolgers. Ook zij zijn direct gefascineerd. ‘Ik wil deze man ongezien,’ smacht iemand. Is het niet een spelletje van studenten, vraagt een dooddoener. Gelukkig niet: dankzij Google heb ik Dworkins handschrift al bevestigd. Een meepuzzelaar compliceert de boel: waarschijnlijk heeft Henk Jan het boek nooit in handen gehad. Waarom zou Dworkin anders vragen waar hij is?
De inscriptie verzacht Andrea Dworkin voor mij. De tedere woorden die ze aan Henk Jan schreef maken het moeilijk haar te zien als het prototype dat ze voor mij belichaamt. Tijdens hoorcolleges liet ik altijd een stereotiep portret van haar zien als ik haar beroemde boek Pornography: Men Possessing Women besprak. Daarin betoogt ze dat porno een viering is van de verkrachting en verwonding van vrouwen. Dat vind ik nog steeds een domme en ongegronde claim, maar nu ik weet van haar en Henk Jan is ze ineens meer Andrea dan Dworkin.
De bibliotheek wil wel maar kan niet helpen bij het mysterie. Via het algemene nummer word ik doorverwezen naar acquisitie. Helaas kan de medewerker geen bestelrecord achterhalen met aanschafinformatie. Hij stuurt het door naar zijn collega. Diens bericht begint hoopgevend maar eindigt teleurstellend. In de tijd dat het boek aan de catalogus is toegevoegd, is er ook een grote gift door Mieke Bal gedaan. Er zijn in die periode meerdere boeken van Dworkin gedoneerd, waarvan nog twee met inscriptie. Het is onaannemelijk dat die allemaal per abuis niet aan de Bal-gift zijn toegeschreven. Hoe Heartbreak bij de UB is terechtgekomen, is daarom niet meer precies na te gaan.
Even overweeg ik financiering aan te vragen voor een true-crime-achtige podcast, een soort De Brand in het Landhuis maar dan Het Opschrift in de Memoires. Maar je kunt niet de hele dag fantaseren en ik heb een harde deadline van mijn eigen boek. Ik vergeet de inscriptie en Henk Jan, zoals die dingen gaan.
Tot vorige week vrijdag. Een mail om 10 uur ’s ochtends, het onderwerp ‘Andrea’. Er gaan geen bellen rinkelen. Ook niet als ik de eerste zinnen lees, wat ik meermaals moet doen om het te kunnen plaatsen.
Beste Linda,
Ik zocht iets anders en zag “zou het Henk Jan Gortzak” kunnen zijn in het (ongelezen) boek van Andrea.
Ja, ik ben die Henk Jan Gortzak aan wie Andrea vraagt “waar ben je”
Henk Jan! Het is Henk Jan! De Henk Jan van Andrea! Als een soort flessenpost heeft hij mijn tweet gevonden!
Het is een uiterst aardig bericht van wat niet anders dan een uiterst aardig persoon moet zijn. Hij corrigeert me: Andrea wees mannen ‘niet “als soort” af’. Dat spreekt ook uit zijn beschrijving van hun vriendschap. Ze belden regelmatig (‘telefoneerden’ schrijft Henk Jan), zochten elkaar op wanneer dat kon. Ze hielden van elkaar zonder ooit een relatie te hebben gehad. Een paar weken voor ze plots overleed in 2005 waren ze nog samen. Tussen de regels door lees ik onvergeten verdriet.
Heartbreak staat nog in de kast, zegt Henk Jan in de mail en dat verwart me aanvankelijk. Is het raadsel nu nog steeds niet opgelost? Toch wel. Henk Jan Gortzak heeft inderdaad een aantal boeken van Dworkin aan de universiteit geschonken, en inderdaad exemplaren waarin een opdracht stond. Heartbreak had hij domweg dubbel, natuurlijk heeft hij het gelezen.
Soms hoef je niet alles te weten. Ik hoef niet te weten waar Henk Jan was, toen Andrea hem zocht. Hoe ze elkaar weer vonden. Ik hoef niet te weten welk ongelooflijk lieve inscriptie er moet staan in het exemplaar in Henk Jans boekenkast. Ik neem genoegen met de inzichten die me dit bracht. Ik beoordeelde Dworkin op haar werk, maar soms moet je ook oog hebben voor hebben voor de mens.
Linda Duits is een weggelopen wetenschapper, gespecialiseerd in populaire cultuur; in het bijzonder op het gebied van gender en seksualiteit.
