Op z’n Duits | Een Museumplein vol placenta-etende moeders
Mannen hebben het altijd gedaan, zo bleek deze week maar weer eens. Geen avondklok maar een mannenklok, stelde iemand zelfs voor om deze relellende te beslechten. Maar om het wantrouwen te duiden moet je verder kijken dan het sterke geslacht. Wat te denken van dit filmpje van een vrouw die als een totaal-wappie journalisten uitmaakt voor hyena’s en verraders?
Het was een bont gezelschap, schreef NRC over de demonstratie op het Museumplein van zondag 17 januari: ‘Er lopen demonstranten rond die meer aandacht willen voor de zorg, mkb’ers die hun zaak open willen gooien, anti-vaxxers die stickers uitdelen waarop staat dat het vaccin vergif is en aanhangers van de complotbeweging QAnon’. Ene Sandra van Echten wordt geciteerd, zij stond er ‘voor de liefde en verbinding’.
Vitamines
Vorig najaar werd de betrokkenheid van vrouwen bij de anti-coronabeweging zichtbaar dankzij demonstraties van Vrouwen voor Vrijheid. Het Parool sprak een paar van hen. Wat opvalt naast de aversie van de mainstream media, is een andere invulling van gezondheid. ‘Menselijke oplossingen’ naast medische, en een vraag om aandacht voor het immuunsysteem en vitamines.
Vrouwen spelen een belangrijke rol in de verspreiding van coronacomplotten. Samen met De Groene deed de Utrecht Data School onderzoek naar deze infodemie. Op Twitter vind je in dit kamp vooral conservatieve mannen, op Instagram hun tegenpool: de complotdenkers daar zijn ‘vaker vrouw, houden zich bezig met spiritualiteit, natuur, een plasticvrije wereld en Black Lives Matter’. Dit zijn de coaches en de Doutzen Kroesen. Zij ‘stellen alleen maar vragen’, over de media, over de farmaceutische industrie, over de wetenschap.
Placenta-waanzin
Instagram heeft deels de functie van tijdschriften overgenomen en is een belangrijke informatiebron voor moeders. Zij volgen er celebrity mums en wisselen, zoals moeders doen, onderling wijsheden uit. Wat moet je je daarbij voorstellen? Nou, celebrities als Kim Kardashian, January Jones en Hillary Duff deelden er bijvoorbeeld hoe ze na hun bevalling enorme gezondheidsvoordelen haalden uit het eten van hun placenta.
Er bestaat een hele industrie die de eigen moederkoek als pil of shake aanbiedt. Veel vrouwen zien het als bevrijding, als empowerment, als verzet tegen de steriliteit van het ziekenhuis, zo laat analyse zien. De consumptie wordt gepromoot met marketing als ‘terug naar de natuur’ en ‘antieke en oosterse kennis’. Dat is allemaal onzin, leerde ik van de (wetenschappelijk-geïnformeerde!) Vagina Museum Podcast, er is geen historisch bewijs dat mensen dit vroeger deden en geen medisch bewijs dat het nu heilzaam zou zijn. Er zijn wel gegronde zorgen over voedselveiligheid.
Placenta- en viruswaanzin passen binnen een beweging van ‘natuurlijk ouderschap’. Wetenschapsjournalist Hidde Boersma schrijft er regelmatig over. Hoogopgeleide ouders houden er ‘neo-romantische’ opvattingen op na. Vaccinaties zijn dan een uitwas van industrialisatie, de voorkeur wordt gegeven aan homeopathie en andere geneeswijzen die ons terug zouden brengen tot de natuur. Gevoelens boven feiten, constateerde Boersma in 2016.
Over het hoofd gezien
Het is makkelijk om dit weg te zetten als wappie, maar ergens hebben die vrouwen een punt. Neem de discussie over de anticonceptiepil. Eindeloos veel pilgebruikers ervaren zware bijwerkingen die medisch niet zijn aangetoond. Dit zorgt niet alleen voor ongekende populariteit van boeken als Period Power (dat je leert ‘samenwerken met je hormonen’), maar ook voor groeiend wantrouwen richting de wetenschap.
Dat is deels gegrond, schrijft Boersma. Binnen geneeskunde worden klachten van vrouwen vaak niet serieus genomen en de wetenschap is nog steeds een mannenbolwerk. Hij haalt socioloog Peter Achterberg aan die stelt dat groepen hun vertrouwen wel kwijtraken in de wetenschap, maar niet in de wetenschappelijke methode. De wantrouwende vrouwen gaan dus zelf op onderzoek uit. Inmiddels weten we goed dat hen een fabeltjesfuik wacht.
Als we de recente onrust en escalatie sociaalwetenschappelijk willen duiden, moeten we niet dezelfde fout maken als de geneeskunde. Als we alleen in de geijkte hoek van testosteronbommen en verongelijkte boze mannenburgers kijken, worden vrouwen wederom over het hoofd gezien. De placenta-eters vernielden misschien geen teststraten, maar zij voeden wel de weerstand tegen instituties.
Linda Duits is een weggelopen wetenschapper, gespecialiseerd in populaire cultuur; in het bijzonder op het gebied van gender en seksualiteit.
