‘De beloften na de Maagdenhuisbezetting blijken deels een wassen neus’
Het UvA-bestuur heeft te weinig gedaan om na de bezetting van het Maagdenhuis daadwerkelijk veranderingen door te voeren, schrijven student Geertje Hulzebos en onderzoeker Iris Breetvelt. ‘Wij willen meer ruimte voor bezieling in plaats van voortgejaagd worden in het onderwijs- en wetenschapsbedrijf’.
Het is deze maand vijf jaar na de langste en meest spraakmakende Maagdenhuisbezetting. In 2015 werd het iconische gebouw voor de elfde keer bezet uit grote onvrede over een gebrek aan zeggenschap, democratie, en het rendementsdenken waarbij personeel als kostenpost werd beschouwd en gediplomeerde studenten en publicaties als producten. De bezetting van het Maagdenhuis vond plaats tegen de achtergrond van toenemend verzet tegen een bestuur en beleid dat academisch werk en ontplooiing in studie belemmerde. Dit landelijk verzet werd in februari 2015 verwoord in de petitie ‘Naar een andere universiteit’, ondertekend door vakbonden, medezeggenschapsraden en andere belangenorganisaties.
Tienpuntenplan
Een collectieve terugblik op de Maagdenhuisbezetting zou uiteraard gehouden moeten worden in het Maagdenhuis zelf dat symbool is geworden voor het verzet tegen de neoliberale universiteit. Het verzoek tot een dergelijk evenement is geweigerd door het College van Bestuur (CvB), met als reden dat de locatie ‘ongeschikt’ is. Openstelling van het Maagdenhuis voor debat was echter één van de tien toezeggingen die zij deden naar aanleiding van de Maagdenhuisbezetting.
Het tienpuntenplan, waar de toezeggingen (‘uitgangspunten’) in zijn opgenomen, kwam aan lang niet alle eisen van de bezetters tegemoet. Hoewel deze afspraken door het CvB zelf zijn opgesteld, zijn de meeste ervan niet helemaal en sommige helemaal niet nagekomen. Vijf jaar na dato lijkt de UvA er op veel fronten niet beter voor te staan dan voor de bezetting: excessieve werkdruk doordat onderzoek en onderwijs onder grote budgettaire druk staan zoals de Vereniging van Universiteiten (VSNU) en WOinActie hebben laten zien, outputfinanciering, moeizaam functionerende medezeggenschap.
Democratisering
Het CvB zou onder meer ‘investeren in en versterken van de medezeggenschap’, ‘werk maken van democratisering’ en ‘inzetten op decentralisering van onderwijs en onderzoek’. Hiertoe is de commissie Democratisering & Decentralisering in het leven geroepen. De commissies hebben lijvige rapporten geschreven met concrete aanbevelingen die tegemoet kwamen aan de kritiek van de Maagdenhuisbezetters.
Wat betreft bestuursmodel moet geconstateerd worden dat het ‘blauweHet blauwe model is een top-down bestuursmodel waarbij studenten en medewerkers op sommige punten adviseren en op andere punten controleren.’ model van gelding is, ondanks het feit dat het referendum uitwees dat slechts een minderheid van de academische gemeenschap daarvoor was en een meerderheid voorkeur had voor een bestuursmodel met meer inspraak. Het is inmiddels duidelijk dat het instellen van deze commissie een vorm van repressieve tolerantie was. Het CvB heeft weinig intentie gehad om daadwerkelijk iets te doen met de adviezen.
De Werkgroep Sterke Medezeggenschap schreef dat de ‘bestaande instemmingsrechten de medezeggenschap voldoende aangrijpingspunten bieden’ en deed aanbeveling om zittingstermijn en herkiesbaarheid van raadsleden te beperken. Het wachten is nog op de aanbevolen moderne hulpmiddelen en IT-technieken voor tweezijdige communicatie met de achterban. Een week na verschijnen van dit rapport hief studentenpartij De Decentralen zich op, gevolgd door Humanities Rally Partij. De medezeggenschap heeft te weinig rechten om daadwerkelijk iets te kunnen bereiken. ‘Verandering kan alleen bewerkstelligd worden door protest’, zo klonk de teleurgestelde conclusie van Humanities Rally Partij. Ondertussen nemen pro-bestuurderspartijen, zoals de Amsterdamse Academie - die zich zelfs ten doel stelt goede bestuurders op te leiden - en de Vrije Student steeds vaker zitting in raden.
Waar in het Maagdenhuis nog een grote banner hing met ‘Geen democratisering, zonder dekolonisering’, komt dit begrip, ondanks het rapport van de Commissie Diversiteit niet terug in het huidige beleid. De academische gemeenschap dringt al jaren aan om het rapport te implementeren, helaas zonder enig succes, ook al zijn er diversity officers aangesteld. De onvrede hierover kwam onder meer tot uiting in de bezetting van het P.C. Hoofthuis in september 2018.
Paal en perk stellen aan de tijdelijke arbeidsrelaties is een moeizame weg, gebleken in het overleg tussen COR, UCLO en CvB. De cao-nu heeft er evenwel voor gezorgd dat de inzet van wetenschappelijk personeel zonder dienstverband werd ingeperkt en verder is ingezet op langduriger tijdelijke aanstellingen voor docenten en op verbetering van hun arbeidsmarktperspectief, onder meer door scholing en het aanbieden van cursussen voor de basiskwalificatie onderwijs. Intussen is het percentage tijdelijke docenten gedaald van 59 procent in 2014 naar 40 procent in 2018 en had de UvA minder tijdelijk personeel in de docentfunctie dan landelijk het geval was. Nadat de COR in 2013 met een initiatiefadvies het buitenproportionele aandeel tijdelijk personeel heeft geagendeerd is er 7 jaar later een substantiële verbetering bereikt, al blijft betreurenswaardig dat docenten en onderzoekers in principe niet hoeven te rekenen op een vast dienstverband.
De Commissie Financiën & Huisvesting heeft met haar rapport ‘Bouwen aan wetenschap’ de financiële situatie geanalyseerd die wel op orde is maar een stevige opgave inhoudt. Zo kwamen de renteswaps ter afdekking van risico bij de huisvestingsleningen scherp in beeld. Dit rapport leidde mede tot herziening van het allocatiemodel en tot aanzienlijk meer openheid over de financiële stukken (kaderbrief, begroting met huisvestingsplan en jaarrekening) en consultatie van de academische gemeenschap via een commentaarronde.
Het normaliseren van UvA-Holding, een eis van het vakbondsactiecomité in aanvulling op de eisen van de andere actievoerders, is tot nog toe nauwelijks bespreekbaar gebleken, terwijl een dochteronderneming zonder medezeggenschap en cao voor het personeel niet passend lijkt bij de waarden die de UvA graag hoog houdt. Haar functie als leverancier van goedkoop UvA-personeel, zonder cao, via het uitzendbureau van de holding, is zo goed als beëindigd.
Bestuursvoorzitter Geert ten Dam opende het academisch jaar met de vraag: ‘Wat bezielt de academie?’ Wij willen nog steeds meer ruimte voor bezieling in plaats van voortgejaagd worden in het onderwijs- en wetenschapsbedrijf.
Wij menen dat de bezetting van destijds in elk geval ruimte voor een ander perspectief heeft afgedwongen. Het effect van de Maagdenhuisbezetting in een context van breed verzet en kritiek in de universitaire wereld, heeft onmiskenbaar tot enige verandering geleid. Of die is gerealiseerd door een wetsherziening (Wet versterking bestuurskracht,) of in de cao haar beslag heeft gekregen, of door het bestuur in vervolg op de rapporten van commissies tot stand kwam, doet er eigenlijk niet zo toe. Tegelijkertijd moeten we constateren dat er van de redenen tot onvrede van destijds nog het nodige onopgelost is gebleven.
Geertje Hulzebos is masterstudent onderwijswetenschappen en oud-voorzitter van de Landelijke Studentenvakbond (LSVb). Iris Breetvelt is onderzoeker bij Kohnstamm Instituut UvA BV en lid van de medezeggenschap van de UvA. Hulzebos en Breetvelt zijn betrokken bij de organisatie van de Commemoration Maagdenhuis Occupation. Die vindt op 28 februari om 16.00 uur plaats in de Oudemanhuispoort (D0.08).
Dit artikel is een aangepaste versie van een stuk dat vrijdag in Het Parool verscheen.
