‘Laat de UvA een plaats zijn waar een intellectuele uitwisseling van argumenten mogelijk is’
‘Jordan Peterson is een intellectueel gedreven persoon, met een sterke achtergrond in de sociale wetenschappen,’ schrijft hoogleraar psychologische methodenleer Han van der Maas. ‘Het zou merkwaardig zijn hem niet serieus te nemen.’
Jordan Peterson’s bezoek aan de UvA is een uitstekende gelegenheid om aan te tonen dat hij ongelijk heeft wanneer hij zegt dat extreem-links het debat aan de Westerse universiteiten bepaalt. Gelukkig betoogden de tachtig openbriefschrijvers dan ook niet dat hij geen podium moet krijgen aan de UvA, maar dat er een tweede spreker aan het programma van Room for Discussion moest worden toegevoegd. Ik hoop dat het een goed voorteken is voor de daadwerkelijke bijeenkomst. Het zou om drie redenen zorgwekkend zijn als activisten de bijeenkomst verstoren.
Ten eerste druist het ontnemen van het woord en het voorkomen van een debat in tegen een van de belangrijkste voorwaarden van de wetenschapsbeoefening. Dat ging in het verleden weleens fout, zoals in de zaak-BuikhuisenLees hier meer over de zaak-Buikhuisen.. Hij werd min of meer uit de academische wereld verjaagd nadat hij aandacht vroeg voor de rol van biologische factoren in crimineel gedrag.
Recent hebben we een aantal voorvallen gezien waarin politieke motieven meespeelden bij het intrekken van al gepubliceerde artikelen, zoals de zaak-HillLees hier meer over de zaak-Hill.. Ik denk niet dat Hill’s oorspronkelijke artikel over de heterogene variantie-hypothese bijzonder goed was, maar dat geldt voor de meerderheid van de gepubliceerde artikelen. Een belangrijk argument voor het intrekken van het artikel was dat rechtse media de boodschap van het artikel zouden kunnen misbruiken. In mijn ogen is dat geen goede reden om wetenschappelijke artikelen in te trekken. Het is bovendien niet effectief: de intrekking veroorzaakte meer reuring dan het artikel zelf.
Gekwetst
Een ander veelgebruikt argument voor het censureren van wetenschappers is dat mensen zich gekwetst voelen, een argument dat soms ook tegen Peterson wordt gebruikt. Hoewel dit een valide argument kan zijn, zou het alleen in extreme gevallen gebruikt moeten worden, en niet tegen iemand als Peterson. Het is in Peterson’s interview met Cathy Newman op Channel 4 bijvoorbeeld duidelijk dat hij niet zomaar provoceert. Zowel Newman als Peterson konden mij in dat gesprek bekoren.
Ten tweede is het moeilijk te zeggen wat Peterson precies vindt en wat hij wel en wat niet gezegd heeft – er is simpelweg te veel materiaal. Maar het is duidelijk incorrect en niet productief om hem in het alt right of extreemrechtse kamp te scharen. Zelfs wanneer de ondertekenaars van de open brief een accuraat portret van Jordan Peterson schetsen, dan nog is deze tactiek van polarisatie niet effectief.
Het zwartepietendebat is een goed voorbeeld daarvan. Ik ben voor het veranderen van zwarte piet. Met een slimme communicatiestrategie en wat geduld was dat gemakkelijker geweest dan nu, maar dat is niet hoe het liep. Het debat is extreem gepolariseerd en beide kampen voelen zich extreem gekwetst. De fout is volgens mij dat mensen zijn beschuldigd van latent racisme. In het verleden heeft deze beschuldiging geholpen om extreemrechtse bewegingen te beteugelen, maar klaarblijkelijk werkt dat tegenwoordig niet meer. In de woorden van onze nieuwe burgemeester: als je alles racisme noemt, kun je de echte racisten niet meer vinden.
De brief op Folia.nl maakte meer dan tweehonderd reacties los, die vaak even ongenuanceerd waren als de brief zelf. We zien deze polarisatie tussen links en rechts voortdurend en links is niet aan de winnende hand. De redenen hiervoor zijn complex, maar het is niet te ontkennen dat de steun van rechtse populisten overal op de wereld toeneemt. In vele landen nemen politici als Trump de macht over en dat is zorgwekkend. Peterson’s ideeën over de maatschappij mogen misschien incorrect zijn, het is zeker interessant om te horen wat zijn ideeën zijn. Het kan niet ontkend worden dat hij een sociale wetenschapper is met een immense impact over de hele wereld en dat is helaas zeldzaam.
De derde reden is dat de schrijvers van de brief Peterson’s posities verkeerd interpreteren. Het is niet verstandig om te claimen dat hij zijn academische legitimiteit ontleent aan zijn internetpersoonlijkheid. Peterson heeft meer gepubliceerd en is meer geciteerd dan een ieder van de briefschrijvers. Er is niets mis met zijn wetenschappelijk werk en is hij heel productief. Ik zou hem geen ‘anti-feminist’ noemen, hoewel zijn opvattingen wel provocatief zijn. Zijn ideeën zijn onder andere gebaseerd op werk dat recent is gepubliceerd in Science over de relatie tussen de verschillen in voorkeuren van economische ontwikkeling per gender en gendergelijkheid.
Ik heb ook mijn vraagtekens bij de beschuldiging van pseudowetenschap. Het kan betoogd worden dat alle sociale wetenschappen – waaronder mijn vakgebied – pseudowetenschap is, in die zin dat er weinig consensus over methodes en feiten bestaat. De kwantitatieve benadering lijdt onder de replicatiecrisis en andere vakgebieden gebruiken methoden die door velen als onwetenschappelijk worden gezien, omdat ze niet gericht zijn op repliceerbare resultaten.
Ik ben het op een aantal punten met Jordan Peterson oneens, hoewel ik het in de meeste gevallen vooral niet weet. Ik heb de tijd niet om zijn wetenschappelijke oeuvre tegen het licht te houden, laat staan zijn Youtube-colleges. Het is me wel duidelijk dat hij een intellectueel gedreven persoon is, met een sterke achtergrond in de sociale wetenschappen. Het is me ook duidelijk dat zijn ideeën resoneren bij miljoenen mensen die op zoek zijn naar antwoorden op vragen over sociale kwesties. Het zou merkwaardig zijn hem niet serieus te nemen.
Al met al zou het verstoren van de bijeenkomst van Room for Discussion met Peterson blijk geven van gebrek aan tolerantie en intelligentie. Laat de UvA een beschaafde plaats zijn, waar een intellectuele uitwisseling van argumenten mogelijk is.
Han van der Maas is hoogleraar psychologische methodenleer.
You can read the letter in English here.
