‘Wij zijn het grotendeels oneens’
WOinactie en het UvA-bestuur hadden de eisen van de bezetters niet zo moeten omarmen, vindt hoogleraar Han van der Maas. Hij vindt de eisen van de bezetters ‘bizar’.
Afgelopen vrijdag werd het P.C. Hoofthuis bezet. Het verbaast me dat een groep van collega’s van de FGw en sociale wetenschappen zich direct solidair verklaart en dat zelfs het CvB zich in vele eisen kan vinden (‘wij zijn het grotendeels eens’). Ook WOinActie zou er verstandig aan doen afstand te nemen van deze bezetting. Niet alleen is de bezetting van een UvA gebouw als actiemiddel misplaatst, de eisen en het manifest van de bezetters zijn bij het bizarre af.
Ik vat het manifest even samen: de universiteit verkeert in een erbarmelijke staat, is een bureaucratisch universum en een kraamkamer van het menselijk kapitaal dat door de overheid ter beschikking aan het bedrijfsleven wordt gesteld. Ze is een plek van kennisvernietiging waar koloniale kennisstructuren worden gereproduceerd. Het is een diplomafabriek waar studenten gedrild worden tot efficiënte arbeidsmachines en volgzame, autoriteitsgelovige subjecten. Een plaats waar de interne democratie is afgeschaft, met een even moordende als zinloze onderlinge concurrentie en met bestuurders die geobsedeerd zijn met efficiëntie.
Eigen verantwoordelijkheid
Ik schrik echt van paradoxale zinnen als ‘We worden niet langer opgeleid tot zelfstandige kritische denkers’. Ik leg het maar even uit: Dat moet je zelf doen en daar krijg je aan de UvA echt alle ruimte voor. Je kan allerlei extra vakken volgen, je kan discussiegroepen starten, je kan met docenten in gesprek, je kan zeer interessant afstudeerwerk doen, lid worden van de studentenraad et cetera.
Voor alle duidelijkheid: Er gaat heel veel mis in de wetenschap en het hoger onderwijs. Het kan beter, maar het helpt wel te beseffen dat er ook veel heel goed gaat. De UvA heeft problemen, maar is ook een fantastische universiteit, een van de beste plekken in de wereld om te werken en te studeren. Daarin is het niet zo eenvoudig om te bepalen hoe het beter moet. We hebben niet allemaal dezelfde belangen en op zichzelf goede maatregelen hebben vaak weer bijeffecten. Goede ideeën zijn welkom, ook goede radicale ideeën.
Het manifest biedt echter geen enkel alternatief behalve dan vrij kinderlijke vergezichten. Ik citeer: ‘Vrij en emancipatoir onderwijs betekent dat de publieke sector versterkt wordt als de plek waar de samenleving als geheel zich vrijmaakt: vrij van de markt en commerciële belangen, vrij van regeldruk en productiviteitsdwang, vrij om te denken en vrij om te leven. Vrij en emancipatoir onderwijs betekent alles wat we willen dat het betekent – omdat we vrij zullen zijn.’ Hoe kan je nu zo kritisch zijn op de universiteit en de Nederlandse samenleving en dan met alleen zo’n idyllisch vergezicht komen?
Egocentrisch en populistisch
Het manifest is ook egocentrisch en populistisch. Aan de ene kant zien de actievoerders zich als hoeders van de toegankelijkheid van het hoger onderwijs, aan de andere kant vindt men het normaal dat de mbo’ers van Nederland de studiebeurzen van de hoger opgeleiden betalen. De Nederlandse bevolking steunt de UvA en haar studenten met honderden miljoenen per jaar maar mag er verder niks meer over zeggen (de autonome universiteit). Hoogopgeleiden moeten zo lang als ze willen kunnen studeren op kosten van de minder hoogopgeleiden. De eis tot herstel van de basisbeurs is ordinair eigenbelang van de toekomstige rijken van Nederland. Let wel, het huidige stelsel van studiefinanciering werd, met goede argumenten, breed gesteund door linkse en rechtse partijen, waaronder GroenLinks. Maar deze actievoerders zijn alleen voor democratie als het hun goed uitkomt.
Populistisch is het manifest als het gaat om de schuldvraag. Het is wij, de arme studenten en docenten, tegen zij, de managers aan de universiteiten. De UvA wordt in de praktijk bestuurd door opleidingsdirecteuren, onderwijs en onderzoeksdirecteuren, decanen en leden van het CvB. Dit zijn academici die allemaal ook actief zijn in het primaire proces of daar tot voor kort in actief waren. Het draagvlak voor deze mensen is groot. Niet veel academici zijn bereid bestuurlijk corvee te doen. In het manifest worden deze managers neergezet als vazallen van het neoliberale regime die enkel geobsedeerd zijn door rendement. Ook het ondersteunend personeel krijgt er van langs. Ik citeer: ‘Ondertussen wordt het universitaire systeem in stand gehouden door een leger aan mensen die niks te maken hebben met het onderwijs als zodanig, maar zich slechts bezighouden met discipline, toezicht en straf.’ Dit leger, de baliemedewerkers en studieadviseurs bijvoorbeeld, bestaat uit mensen die hun uiterste best doen om de onderwijsprocessen voor iedereen zo goed mogelijk te laten verlopen. De bureaucratie aan de UvA is dankzij deze mensen juist minimaal. Waar bij andere overheidsdiensten algauw vele uren per dag aan administratie wordt besteed (denk en aan de zorg en de politie) is dat aan de UvA slechts een fractie daarvan.
Dan de eisen van de bezetters. Ik vraag me af of iemand ze echt gelezen heeft. Met enkele eisen, zoals meer investeringen in het hoger onderwijs en minder werkdruk, kan men het moeilijk oneens zijn, al zou ik ze niet graag als eis formuleren. Men eist ook dingen die er al zijn, zoals het stakingsrecht. De eis om de dividendbelasting terug te draaien is te gemakkelijk. Bezet dan het hoofdkantoor van de VVD of van Unilever.
Merkwaardige eisen
Andere eisen zijn merkwaardig. De bezetters eisen dat het CvB het diversiteitsrapport integraal implementeert. Dus nu moet dat vermaledijde CvB opeens wel top down de werkvloer de wil van een zeer kleine groep bezetters opleggen. Het CvB moet zich ook distantiëren van de schadelijke uitspraken die in de media gedaan zijn door de Chief Diversity Officer van de UvA, Anne de Graaf. Maar als het draagvlak in de UvA voor de afgewogen visie van Anne de Graaf op diversiteit nu veel groter is dan die voor de visie van Gloria Wekker? Zijn draagvlak en democratie dan weer even minder belangrijk?
Volgende eis: De universitaire democratie moet weer versterkt worden. Maar de UvA heeft al een van de meest machtige ondernemingsraden en studentenraden van Nederland, met vergaande instemmingrechten. Het gezag van de studentenraden is beperkt omdat ze een weinig overtuigend programma hebben en de opkomst bij verkiezingen bijzonder laag is. Studenten aan de UvA zijn namelijk over het algemeen heel tevreden, zoals blijkt uit allerlei onderzoeken (NSE, UvA-Q). Daarbij komt dat de democratische grondslag van het academisch onderwijs uiteindelijk niet bij de medewerkers en de studenten ligt maar in de Tweede Kamer en de Nederlandse bevolking. Het onderwijsbeleid waar de actievoerders tegen ageren is het beleid van een minister die de steun geniet van de meerderheid van de democratisch verkozen Tweede Kamer.
Men wil ook bezuinigingen terugdraaien bij de FGw en de FMG. Maar waar moet dan wel bezuinigd worden? Waar moet het geld voor snel groeiende opleidingen vandaan komen als we niet op output financieren? Is het niet redelijk dat opleidingen met dalende studentenaantallen ook geleidelijk aan minder middelen krijgen?
Dan weer Rudolf. Men wil heraanstelling van docent Rudolf Valkhoff en volledige excuses voor de schandelijke manier waarop hij is ontslagen. Maar de UvA is door de rechter volledig in het gelijk gesteld. Overigens was Rudolf zelf een van de bezetters.
Humor
Hoopgevend is dat de bezetters aan het eind van hun document blijk geven van enige humor. Zo eisen zij minstens volledige inwilliging van de eisen. Het zou inderdaad jammer zijn als Rutte-III eigenlijk bereid was nog meer eisen in te willigen maar dat nalaat omdat de bezetters niet om minstens volledige inwilliging van de eisen gevraagd hebben.
Ook zien ze wel in dat hun eigen voorstellen voor een betere universiteit tekort schieten. Ze hopen dat partijen beschikken over genoeg kritisch denkvermogen en goede bedoelingen om zelf verdergaande, creatieve suggesties te doen. Zo kan ik het ook!
Terugkijkend op de WOinActie-week is de kater groot. De week is gegijzeld door dom activisme. WOinActie zal zich moesten distantiëren van dit soort bezettingsacties om echt iets te bereiken. Ook het CvB moet helder afstand nemen.
Han van der Maas is hoogleraar psychologische methodenleer, onderzoeksdirecteur psychologie en bestuurslid van medezeggenschapspartij De Amsterdamse Academie.
